B6 یا پیریدوکسین | عوارض، علائم و نحوه تشخیص کمبود آن

پیریدوکسین یا داروی ویتامین B6 یکی از ویتامین‌های گروه ب است که در اکثر فرآیندهای بدنی نقش دارد. این ویتامین به عنوان یک آنزیم کمک می‌نماید تا پروتئین ها، کربوهیدرات‌ها و چربی‌ها به صورت اصولی و صحیح هضم شوند. هم چنین این ویتامین در تولید هورمون‌های متنوع ازجمله سروتونین، نورادرنالین و دوپامین نقش دارد. این ویتامین به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و موجب پیشگیری از آسیب سلول‌ها توسط رادیکال‌های آزاد می‌گردد. در این مقاله ما قصد داریم شما را به صورت کامل با پیریدوکسین آشنا کنیم برای آشنایی بیشتر با این موضوع در ادامه مطلب با ما همراه شوید.

 پیریدوکسین یا داروی ویتامین B6 در پیشگیری و درمان کمبود این ویتامین در کسانی که به کم خونی سیدروبلاستیک و برخی اختلالات متابولیکی، مبتلا هستند تجویز می‌شود. از جمله کار‌هایی که این ویتامین در بدن انجام می‌دهد، شامل ساخت آنتی بادی‌ها، حفظ عملکرد طبیعی اعصاب، ساخت هموگلوبین، تجزیه پروتئین ها و حفظ قند خون در محدوده طبیعی می‌باشد. این ویتامین گروه B به عنوان B کمپلکس نیز شناخته می‌شود.

پیریدوکسین و اثرات آن بر سلامتی

همانطور که ذکر شد ویتامین B6 یکی از ویتامین‌های مهم گروه B است که جهت سلامتی بدن بسیار مهم است. این ویتامین در فرآیندهای متابولیک، تولید هورمون‌ها، ساختن نوروترانسمیترها و تقویت کردن سیستم ایمنی بدن تاثیر گذار است.

از جمله اثرات این ویتامین بر سلامتی بدن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• حفظ سلامت قلب

 مصرف مناسب پیریدوکسین موجب کاهش سطح هموسیستئین در خون شده و باعث پایین آمدن خطر ابتلا به بعضی از بیماری‌های قلبی و عروقی مانند آترواسکلروز، فشار خون بالا و آریتمی قلبی می‌گردد.

• بهبود عملکرد مغز

 وجود مناسب این ویتامین در بدن موجب بهبود عملکرد شبکه عصبی، کاهش خستگی، بهبود حافظه، تقویت تمرکز و کاهش اضطراب می‌گردد.

• کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی

 پیریدوکسین به عنوان یک درمان طبیعی جهت کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی مثل درد شکم، تحریک، خستگی و افسردگی عمل می‌کند.

• حفظ سلامت پوست

ویتامین B6 موجب بهبود سلامت پوست، جلوگیری از ریزش مو، تقویت ناخن ها و جلوگیری از خشک شدن پوست می‌شود.

بیشتر بخوانید: صفر تا ۱۰۰ پوست های گوناگون و اصول مراقبت از آن ها

• حفظ سلامت دستگاه گوارش

وجود این ویتامین به اندازه لازم در بدن موجب بهبود فعالیت دستگاه گوارش، کاهش سوء هاضمه و تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود.

افراد در معرض کمبود ویتامین B6

• افرادی که به اختلال عملکرد کلیوی مبتلا هستند.

کسانی که به اختلال عملکرد کلیه مبتلا هستند از جمله افرادی که مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته و نارسایی مزمن کلیوی هستند، اکثرا دارای غلظت ویتامین B6 پایینی هستند. هم چنین در کسانی که پیوند کلیه انجام داده‌اند و یا افرادی که دیالیز می‌شوند غلظت پیریدوکسال-۵-فسفات یا PLP پایین می‌باشد. علت آن نیز به خاطر بالا رفتن دفع PLP است.

• افرادی که به انواع اختلالات اتوایمیون مبتلا هستند.

در این گونه اختلالات، سیستم ایمنی بافت های بدن را هدف قرار داده و به اشتباه به آن ها آسیب وارد می‌کند.

بر فرض مثال افرادی که به بیماری آرتریت روماتوئید مبتلا هستند. این افراد معمولا دارای غلظت پیریدوکسین پایین تری هستند. با بالا رفتن شدت بیماری غلظت این ویتامین  نیز کاهش می‌یابد. این میزان پایین ویتامین B6 به دلیل التهاب ناشی از این بیماری می‌باشد. درست است که مصرف مکمل های این ویتامین قادر است غلظت این ویتامین را در این افراد نرمال نماید ولی تولید مارکرهای التهابی یا سایتوکاین های التهابی را کاهش نمی‌دهد.

کسانی که به بیماری سلیاک، کرون، کولیت اولسراتیو، بیماری التهابی روده و دیگر اختلالات اتوایمیون مبتلا هستند نیز به خاطر سوء جذبی که دارند، دارای غلظت پلاسمایی PLP پایین تری هستند. اگر چه مکانیسم های این اثر به صورت کامل شناخته نشده است ولی احتمال دارد که دلیل غلظت پلاسمایی PLP کم در بیماری سلیاک، جذب کمتر این ویتامین و در بیماری التهابی روده، پاسخ های التهابی باشد.

• افراد الکلی

افرادی که اعتیاد به الکل دارند غلظت PLP پلاسما در آن‌ها بسیار کم است. با متابولیزه شدن الکل، استالدهید ساخته می‌شود. این ماده موجب کاهش تولید PLP توسط سلول ها می‌شود و با PLP در اتصال به پروتئین ها رقابت می‌نماید. بنابراین استفاده از مکمل‌های پیریدوکسین در این افراد بسیار سودمند خواهد بود.

• مصرف طولانی مدت بعضی از داروها

بعضی از داروها در متابولیسم پیریدوکسین تداخل ایجاد می‌نمایند، بنابراین قادر هستند موجب کمبود این ویتامین شوند. از جمله این داروها می‌توان به ایزونیازید، پنی سیلامین، هیدرالازین و تئوفیلین اشاره نمود.

نحوه تشخیص کمبود پیریدوکسین

به کمک یک سری تست می‌توان کمبود این ویتامین را تشخیص داد که این تست ها شامل موارد زیر می‌باشند:

• غلظت پلاسمایی پیریدوکسال ۵-فسفات

 رایج ترین تست جهت تشخیص کمبود ویتامین B6 این تست می‌باشد.

• فعالیت ترانس آمیناز گلبول های قرمز
• اندازه گیری مقدار ۴-پیریدوکسیک اسید در ادرار

 ۴-پیریدوکسیک اسید، متابولیت پیریدوکسین می‌باشد. غلظت پایین آن در ادرار نشان دهنده کمبود این ویتامین است.

• اندازه گیری مقدار متابولیت تریپتوفان در ادرار

در کمبود این ویتامین، تریپتوفان قادر نیست به نیاسین تبدیل شود. در نتیجه غلظت متابولیت آن در ادرار بالا می‌رود.

موارد منع مصرف پیریدوکسین

برخی از افراد مجاز به استفاده از از این ویتامین نیستند و در صورت مراجعه به پزشک قبل از تجویز این دارو در صورتی که یکی از افراد زیر هستید حتما پزشک را در جریان بگذارید:

• حساسیت به این دارو یا سایر داروها
• بارداری
• شیردهی
• بیماری‌های قلبی
• بیماری‌های کلیوی
• در صورت استفاده از قرص‌های ضد بارداری

منابع غذایی حاوی پیریدوکسین

• موز
• غلات سرخ‌ شده آماده
• جوجه
• شیر
• بوقلمون
• انواع ماهی
• میگو
• جگر گاو
• پنیر
• عدس
• لوبیا
• اسفناج
• هویج
• برنج قهوه‌ای
• سبوس
• دانه‌های آفتابگردان
• جوانه گندم
• آرد کامل گندم

عوارض کمبود پیریدوکسین

کمبود این ویتامین به ندرت پیش می‌آید ولی کمبودهای خفیف امکان دارد رایج تر باشند و عوارض آن ها‌ عبارتند از:

• التهاب مخاط دهان
• التهاب زبان
• ترک خوردگی لب ها و اطراف دهان
• تحریک پذیری
• گیجی
• افسردگی
• به ندرت نوروپاتی محیطی

اما در کمبود های شدید عوارض زیر به وجود می‌آید:

• درماتیت سبورئیک
• آنمی میکروسیتیک
• تشنج

تداخلات دارویی پیریدوکسین

ویتامین B6 در اکثر فرآیندهای بدنی شرکت دارد. اما تداخلات دارویی امکان دارد موجب کاهش یا افزایش اثرات آن گردد. برخی از تداخلات دارویی این ویتامین شامل موارد زیر می‌باشند:

• لوودوپا
• فنوباربیتال
• فنی توئین
• هیدرالازین
• لوراتادین
• فولات
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد تشنج
• داروهای ضد روماتیسم

میزان مصرف پیریدوکسین بر حسب RDA و سن

بیشتر بخوانید: ویتامین B چیست؟ انواع ویتامین B | با خواص آن‌ها آشنا شوید

جمع بندی

پیریدوکسین یا ویتامین B6 یکی از ویتامین‌های اصلی بدن است که در فعالیت‌های متعددی نقش دارد. این ویتامین به عنوان کمک کننده سیستم عصبی، سیستم ایمنی، سیستم قلبی عروقی در تولید هورمون‌ها و سلول‌های خونی تاثیر گذار است. هم چنین این ویتامین قادر است موجب بهبود عملکرد مغز و کاهش خطر بروز بیماری‌های قلبی عروقی، سرطان و بیماری‌های نوروپاتی گردد. دقت کنید که پیریدوکسین نیز باید به اندازه مصرف شود چراکه مصرف بیش از حد آن ممکن است موجب ایجاد عوارض جانبی گردد. پس، بهتر است قبل از مصرف آن با پزشک مشورت نمایید.