مننژیت، نوعی عفونت و التهاب، در مایع و پرده‌های پیرامون مغز و نخاع است. این پرده‌ها، مننژ نامیده می‌شوند. التهاب ناشی از مننژیت، به‌طور معمول نشانه‌هایی مانند سردرد، تب و سفتی گردن را ایجاد می‌کند. بر اساس مشاهده‌ها، این بیماری به‌طور عمده به‌خاطر عفونت‌های ویروسی به وجود می‌آید. البته عامل‌های دیگری مانند باکتری، انگل و قارچ‌ها هم توانایی بروز این بیماری را دارند.
بخش زیادی از مبتلایان به این بیماری، در عرض چند هفته بهبود می‌یابند ولی باید توجه داشته باشید که برخی دیگر از مبتلایان این بیماری می‌توانند در معرض آسیب‌های جبران‌ناپذیر باشند. همچنین، این بیماری می‌تواند حیات بیماران را تهدید کند. اگر می‌خواهید از هم‌اکنون آگاهی کاملی از این بیماری داشته باشید؛ مطالعه‌ی این مقاله از نیتروطب را از دست ندهید.
نشانه‌های فرد مبتلا به مننژیت چه هستند؟
در ابتدا می‌خواهیم نشانه‌های این بیماری را بشناسیم. مبتلایان را به دو گروه سنی بزرگ‌تر از ۲ سال و کمتر از آن تقسیم می‌کنیم. نشانه‌های اولیه‌ی مننژیت، شباهت بسیاری به مریضی آنفولانزا دارد که در عرض چند ساعت تا چند روز بروز پیدا می‌کنند.
نشانه‌های مشاهده‌شده در مبتلایان بزرگ‌تر از ۲ سال:
- تب شدید ناگهانی
- گرفتگی گردن
- سردرد شدید
- حالت تهوع و استفراغ
- احساس سرگیجه و مشکل در تمرکز‌کردن
- تشنج
- حس خواب آلودگی و دشواری در بیدار شدن
- حساسیت به نور
- کم اشتهایی
- بثورات پوستی (که در برخی عامل‌ها مانند مننژیت مننگوکوکی به وجود می‌آید)
با این‌حال، برخی نشانه‌ها هم هستند که در نوزادان و خردسالان نمود بیشتری دارند. این علامت‌ها عبارتند از:
- تب شدید
- گریه‌ی مدام
- خواب آلودگی شدید و غیرطبیعی نوزاد
- مشکل در بیدار شدن
- بی‌تحرکی و تنبلی غیرعادی
- مصرف تغذیه‌ی ضعیف
- استفراغ
- برآمدگی در قسمت نرم بالای سر نوزاد
- سفتی در بدن و گردن
علاوه بر نشانه‌هایی که برای نوزادان گفته‌شد؛ براساس مشاهده ها، تعدادی از نوزادان مبتلا به مننژیت بسیار دشوارتر آرام می‌شوند و چه‌بسا هنگامی که در آغوش والدین باشند، بیشتر گریه کنند.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
درصورتی که در خود یا اطرافیان خود علامت‌های زیر را مشاهده می‌کنید؛ هرچه زودتر به نزد پزشک یا مشاور پزشکی خود مراجعه کنید. این نشانه‌ها شامل:
- تب
- سردرد شدیدی که قطع نمی‌شود.
- سرگیجه
- استفراغ
- گرفتگی گردن
دلیل تاکید برای مراجعه‌ی سریع به نزد پزشک، خطر ابتلا به مننژیت باکتریایی است. این بیماری، اگر مورد درمان به وسیله‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها قرار نگیرد، می‌تواند زمینه‌ساز مرگ بیمار شود. همچنین تاخیر در درمان، خطر آسیب‌های جبران‌ناپذیر مغزی را افزایش می‌دهد.
اگر همراه با فرد مبتلا به مننژیت در حال زندگی کردن هستید؛ پیشنهاد می‌کنیم که از راهنمایی‌های مشاوران پزشکی بهره ببرید. زیرا که زندگی در کنار فرد بیمار، نیازمند اقدام‌هایی است تا عفونت و عامل بیماری، به شما منتقل نشود. در این زمینه می‌توانید به‌سادگی از گفت‌و‌گو با مشاوران سلامتی نیتروطب بهره‌مند شوید و خود را در برابر این بیماری ایمن سازید.
چگونه به بیماری مننژیت مبتلا می شویم؟
ویروس‌ها شایع ترین علت این بیماری هستند. به‌دنبال آن، عفونت‌های باکتریایی و برخی عفونت‌های قارچی و انگلی هم در ابتلا به این بیماری موثرند. همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، مننژیت باکتریایی درصورتی که ناشناخته و بدون درمان بماند؛ سلامتی بیمار را به خطر می‌اندازد. بنابراین یادگیری چگونگی بروز این بیماری ضروری است.
شیوه‌ی بیماری زایی مننژیت باکتریایی
باکتری‌هایی که وارد جریان خون می‌شوند، به مغز و نخاع می روند و باعث این نوع مننژیت می‌شوند. البته این تنها راه بروز این بیماری نیست؛ زیرا که ممکن است باکتری‌های مخرب به‌طور مستقیم به سمت پرده‌های مننژ حمله‌ور شوند. مثال‌هایی از حمله مستقیم باکتری‌ها، در اختلال‌هایی مانند عفونت گوش یا سینوس‌ها، شکستگی جمجمه و تعداد نادری از جراحی‌ها مشاهده می‌کنیم.
چندین گونه از باکتری‌ها می‌توانند باعث این مشکل شوند. شامل:
- استرپتوکوک پنومونیه: این باکتری، شایع‌ترین علت مننژیت باکتریایی هست که باعث ذات‌الریه، عفونت گوش و سینوس‌ها می‌شود. بهترین راه پیشگیری از این عفونت، انجام واکسیناسیون به‌موقع است.
- نایسریا مننژیت: این باکتری زمینه ساز بروز نوعی مننژیت، به نام مننژیت مننگوکوکی می‌شود. عفونت ناشی از این بیماری، بسیار مسری بوده و به‌طور عمده جوانان و نوجوانان را مورد هدف قرار می‌دهد.
- هموفیلوس آنفولانزا: این عامل باکتریایی، در برهه‌ای عامل اصلی بروز مننژیت در کودکان بود اما خوش‌بختانه با گسترش علم واکسیناسیون، این عامل بیماری کاهش پیدا کرد.
- لیستریا مونوسیتوژنز: این گروه از باکتری‌ها را می توان در پنیر های غیرپاستوریزه، غذاهای فست‌فودی مانند هات‌داگ مشاهده کرد. کسانی که باردار، نوزاد، سالمند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند؛ استعداد بیشتری برای ابتلا به این بیماری دارند. این عامل باکتریایی در دوران بارداری، به جنین می‌تواند آسیب بزند.
شیوه‌ی بیماری زایی مننژیت ویروسی
این نوع مننژیت، قدرت چندانی ندارد و اغلب، خود‌به‌خود برطرف می‌شود. شایع‌ترین ویروس عامل این بیماری، انترو‌ویروس‌ها هستند و در فصل پاییز به‌وفور یافت می‌شوند. علاوه‌بر این، ویروس‌های هرپس سیمپلکس، اچ‌آی‌وی (H.I.V) و اوریون می‌توانند زمینه‌ساز مننژیت ویروسی شوند.
چه عامل‌هایی شانس ابتلا به مننژیت را افزایش می دهند؟
- نادیده گرفتن واکسیناسیون: کسانی که در دوران کودکی یا بزرگسالی، برنامه‌ی واکسیناسیون خود را تکمیل نکرده‌اند؛ خطر بیشتری برای ابتلا به مننژیت، در کمین آن‌هاست.
- سن: براساس مشاهده‌ها، مننژیت ویروسی در سنین کمتر از ۵ سال و مننژیت باکتریایی در سنین کمتر از ۲۰ سال، نمود بسیاری دارد.
- زندگی در محیط اجتماعی: خوابگاه ، سرباز‌خانه و مهدکودک‌ها از مکان‌هایی هستند که در معرض خطر مننژیت مننگوکوکی قرار دارند.
- بارداری: بارداری، خطر ناشی از عفونت ناشی از باکتری لیستریا را افزایش می‌دهد و این اتفاق زمینه‌ساز بروز مننژیت است. سقط جنین، مرده‌زایی و زایمان زودرس، خطر بروز این مریضی را چند برابر می‌کنند.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
- ضعیف‌بودن سیستم ایمنی: بیماری ایدز، اعتیاد به الکل، دیابت، استفاده از دارو‌های سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی، نقش مهمی در فراهم کردن زمینه‌ی پیدایش این بیماری را دارند. همچنین افرادی که جراحی طحال داشته‌اند، باید اقدام‌های لازم مانند واکسیناسیون را انجام دهند.
آیا از عارضه‌های مننژیت اطلاع دارید؟
این بیماری می‌تواند عارضه‌های شدیدی را بروز دهد. شدت عارضه، به زمانی که از آغاز بیماری گذشته و چگونگی اقدام به درمان شما بستگی دارد. برخی از پیامد‌های این بیماری عبارتند از:
- از دست‌دادن شنوایی
- ایجاد مشکل حافظه و آلزایمر
- ناتوانی در یادگیری
- آسیب‌های مغزی
- دشواری در راه رفتن
- تشنج
- نارسایی کلیوی
- بروز شوک‌های ناگهانی
- مرگ
با این حال، با درمان سریع مننژیت، به‌خوبی می‌توانید خود را به مرحله‌ی بهبودی برسانید.
برای جلوگیری از ابتلا به مننژیت چه کنیم؟
باکتری یا ویروس‌های رایجی که اثرگذار در مننژیت، توانایی پخش‌شدن از طریق سرفه، عطسه، بوسیدن یا استفاده مشترک از وسیله‌های شخصی (مانند مسواک، سیگار و ظرف غذاخوری) را دارند. با انجام اقدام‌های زیر، می‌توانید از خطر ابتلا به این بیماری دور بمانید:
- دست‌هایتان را بخوبی بشویید: شستن دقیق دست‌ها به جلوگیری از انتشار میکروب‌ها کمک می‌کند. پیشنهاد می‌کنیم که این مورد را به‌خوبی به کودکان بیاموزید. بهتر است که در لحظه‌هایی مانند قبل از غذاخوردن، بعد خروج از سرویس بهداشتی، پس از نوازش حیوان‌ها (مانند گربه و سگ) دست‌هایتان را شست‌و‌شو دهید.
- واکسیناسیون: به کمک واکسن‌هایی مانند واکسن هموفیلوس آنفولانزا، واکسن مننگوکوکی، واکسن پنوموکوکی، می‌توانید ایمنی خود را در برابر این بیماری افزایش دهید.
- رعایت بهداشت شخصی: وسیله‌های آرایشی، نی نوشیدنی‌ها و مسواک، مثال‌هایی از وسیله‌هایی هستند که نباید به اشتراک گذاشته شوند.
- سبک زندگی سالم: با استراحت کافی، ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی سالم، می‌توانید سیستم ایمنی خود را تقویت کنید و از بیماری‌ها دور بمانید.
- بهداشت در هنگام عطسه و سرفه: پیشنهاد می‌کنیم که در هنگام عطسه و سرفه‌کردن، با پارچه، ماسک، آستین لباس خود یا حتی با دست، دهان خود را بپوشانید. با این کار، از پخش شدن عامل‌های بیماری‌زا در هوا پیشگیری می‌شود و اطرافیان شما (به‌ویژه کودکان) در امان می‌مانند.
تشخیص مننژیت چگونه انجام می شود؟
پزشک، با استفاده از بررسی مشاهده‌ی سابقه‌ی پزشکی، معاینه‌ی فیزیکی، تجویز آزمایش‌های لازم به‌دنبال تشخیص مننژیت است. برای معاینه‌ی بیمار، سر، گوش، گلو و پوست بخش‌هایی هستند که بررسی می‌شوند.
آزمایش‌های رایج تشخیص این بیماری عبارتند از:
- کشت خون: در این آزمایش، نمونه‌ی خون بیمار را در ظرف مخصوصی قرار می‌دهند تا عامل بیماری‌زای آن (باکتری، ویروس و قارچ) مشخص شود. پس از مشاهده‌ی میکروب‌ها، در زیر میکروسکوپ‌های تخصصی، آن را بررسی می‌کنند تا نوع آن میکروب مشخص شود.
- تصویر‌برداری: با استفاده از دو روش سی‌تی-اسکن (CT-Scan) و ام آر آی (M.R.I)، احتمال وجود تورم یا التهاب را، در سر و گردن بررسی می کنند. در روش سی‌تی-اسکن، عفونت‌هایی که در سینوس‌ها پدید می‌آیند، قابل مشاهده هستند.
- نمونه‌گیری از مایع مغزی نخاعی: در مبتلایان به مننژیت، این مایع دارای تفاوت‌های محسوسی (مانند افزایش تعداد گلبول‌های سفید) با وضعیت عادی است.
بیماری مننژیت چطور درمان می شود؟
شیوه‌ی درمان شما بستگی به نوع عامل بیماری‌زا دارد. براساس این‌که کدام‌یک از باکتری، ویروس و قارچ‌ها باعث بیماری می شوند؛ مسیر درمان مشخص می‌شود. در ادامه به شیوه‌ی درمان شایع‌ترین نوع‌های این بیماری (یعنی باکتریایی و ویروسی) می‌پردازیم.
درمان مننژیت باکتریایی
این نوع بیماری، که خطرناک‌ترین نوع مننژیت است، باید در اولین فرصت تحت درمان قرار بگیرد. درمان پیشنهادی این مریضی، استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و کورتون‌هایی هست که پزشک تجویز می‌کند. در واقع، دوز و نوع آنتی‌بیوتیک مورد‌نیاز شما را پزشک مشخص می‌کند. همچنین در صورتی که عفونت به گوش شما سرایت یافته باشد؛ پس از معاینه گوش‌ها، داروی مناسب تجویز می‌شود.
درمان مننژیت ویروسی
درمان نوع ویروسی این بیماری، با نوع باکتریایی آن متفاوت است و نمی‌توان آنتی‌بیوتیک‌ها را مناسب این دسته از بیماران دانست. درمان مننژیت ویروسی خفیف به‌طور معمول شامل راهکار های زیر هست:
- استراحت کافی و خواب مناسب
- مصرف غذاهای مایع و نوشیدنی‌ها
- داروی مسکن برای کمک به کاهش تب و درد
درصورتی که میزان بیماری ویروسی شما شدیدتر شده باشد؛ پزشک شما، دارو‌های ضد ویروسی را پیشنهاد می‌کند.
با سپاس از همراهی شما، به پخش پایانی این مقاله از نیتروطب رسیده‌ایم. در این مقاله، از بیماری مننژیت آگاهی کاملی پیدا کردیم و دانسته‌های کارآمدی برای ما حاصل شد؛ از جمله:
- شناخت مناسبی از نشانه‌های این بیماری
- آگاهی از چگونگی بیماری‌زایی مننژیت
- بررسی عامل‌هایی که زمینه‌ی این مریضی را در ما به‌وجود می آورند.
- تعریف راه‌هایی که پزشکان برای تشخیص مننژیت به کار می برند.
- شیوه‌ی درمان و رسیدن به بهبودی
امیدواریم که هم‌اکنون احساس آگاهی از نحوه‌ی برخورد با این بیماری را داشته باشید و بیش از پیش، سلامتی با ارزش خود را ارتقا دهید. همچنین، با آرزوی بهبودی شما در صورت ابتلا به این بیماری، تیم سلامت و درمانی نیترو طب، آمادگی راهنمایی برای پیشبرد برنامه‌ی درمانی شما را دارند.
