کریپتورکیدیسم به انگلیسی (Cryptorchidism)، یا نهان بیضگی، عدم وجود حداقل یک بیضه از کیسه بیضه است. این بیماری شایع‌ترین نقص مادزادی است که دستگاه تناسلی مردانه را درگیر می‌کند. این بیماری ممکن است در یک یا هر دو طرف رخ دهد، اما بیشتر بیضه‌ی راست را درگیر می‌کند. اما این عارضه چگونه و چرا به‌وجود می‌آید؟ چه نشانه‌هایی دارد و برای درمان آن چه باید کرد؟ در این مقاله ابتدا این بیماری را معرفی می‌کنیم و سپس علت، نشانه‌ها و راه‌های درمان آن را بررسی خواهیم کرد.
کریپتورکیدیسم یا نهان بیضگی چیست؟
کریپتورکیدیسم یا نهان‌بیضگی (بیضه‌های نزول نکرده)، یک بیماری رایج دوران کودکی است که در آن بیضه‌های پسر در جای معمول خود در کیسه‌ی بیضه قرار ندارند. این بیضه‌ها به‌طور معمول در طی ۳ تا ۶ ماه اول زندگی، به داخل کیسه بیضه حرکت می‌کنند. اما از هر ۱۰۰ پسر، یک نفر دارای بیضه‌هایی است که نزول نمی‌کنند مگر اینکه درمان شوند.
این عارضه ممکن است شامل دو مورد زیر باشد:
- بیضه شناور یا بیضه رترکتایل (retractile testicle)
در این حالت بیضه بین کیسه‌ی بیضه و کشاله ران در حرکت بوده و ممکن است در جریان معاینه‌ی فیزیکی بتواند وارد کیسه‌ی بیضه شود. این عارضه غیرطبیعی نیست و در جریان یک واکنش و یا ریفلاکس عضلانی درون کیسه بیضه رخ می‌دهد.
- بیضه بالارونده (ascending testicle)
در این حالت بیضه به درون کشاله‌ی ران برمی‌گردد و به‌آسانی با کمک دست به درون کیسه باز نخواهد گشت.
اگر در اندام تناسلی نوزاد پسر خود، هرگونه نقص یا ناهنجاری مشاهده کردید، هر چه سریع‌تر با پزشک در میان بگذارید.
علت کریپتورکیدیسم چیست؟
در دوران بارداری، بیضه‌ها در داخل شکم نوزاد تشکیل می‌شوند و به‌آرامی به سمت لگن و سپس کیسه‌ی بیضه حرکت می‌کنند. مشخص نیست که چرا برخی از پسران با بیضه‌های نزول نکرده به دنیا می‌آیند. بیشتر پسران مبتلا به این عارضه، سالم هستند.
تولد نارس (قبل از هفته سی و هفتم بارداری که شاید بیضه‌ها هنوز نزول خود را کامل نکرده باشند)، داشتن وزن کم هنگام تولد و سابقه خانوادگی بیضه‌های نزول نکرده ممکن است شانس تولد پسری با این عارضه را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: آزمایش‌ها و غربالگری بارداری، ۱۰ نکته که نمی‌دانید
تشخیص بیماری کریپتورکیدیسم
اگر پزشک، هیچ بیضه‌ای را درون کیسه بیضه تشخیص ندهد، آزمایش‌های بیشتری را انجام خواهد داد. چرا که احتمال دارد بیش از آن‌که بیضه نزول نکرده باشد، هیچ بیضه‌ای ایجاد نشده باشد.
اگر نوزاد پسر شما به این بیماری مبتلا باشد در معاینه مشخص است که بیضه درون کیسه‌ی بیضه نیست؛ ولی، پزشک برای تشخیص جای بیضه‌ی نزول نکرده، ممکن است سونوگرافی درخواست کند یا جراحی را توصیه کند:
- لاپاراسکوپی: در این روش تشخیصی یک لوله کوچک حاوی دوربین از طریق شکاف کوچکی که در شکم نوزاد ایجاد شده وارد بدن او می‌شود. لاپاراسکوپی به منظور تشخیص مکان بیضه در شکم انجام می‌شود.
- جراحی باز: در برخی موارد، ممکن است بررسی‌های بیشتری در کشاله ران و شکم نیاز باشد، که در طی انجام این فرآیند نیز شکافی را به منظور انجام جراحی باز ایجاد می‌کنند.
عوامل خطر ابتلا به کریپتورکیدیسم
خطر ابتلا به نهان بیضگی را در این موقعیت‌ها بیشتر است:
- تولد زودرس و پیش از موعد
- وزن پایین هنگام تولد
- مصرف الکل توسط مادر در دوران بارداری
- سیگارکشیدن مادر و یا در معرض دود سیگار دیگری بودن در دوران بارداری
- قرار گرفتن پدر یا مادر در معرض آفت‌کش‌ها
- سابقه‌ی خانوادگی بیضه‌ی نزول نکرده و یا دیگر مشکل‌های مربوط به تکامل دستگاه تناسلی
بیشتر بخوانید: سرطان پروستات؛ ۶ راه درمان و هر آنچه باید بدانیم
مشکلات و عوارض جانبی کریپتورکیدیسم
برای اینکه بیضه بتواند به‌درستی رشد و تکامل پیدا کند، باید دمای آن کمتر از دمای طبیعی بدن باشد. از همین رو دمای کیسه‌ی بیضه پایین‌تر از دمای طبیعی بدن است. عارضه‌ی احتمالی ناشی از بیضه‌ی نزول نکرده شامل این هستند:
- سرطان بیضه
سرطان بیضه از سلول‌های بیضه‌ای شروع می‌شود که اسپرم نابالغ تولید می‌کنند. عاملی که باعث سرطانی‌شدن این سلول‌ها می‌شود، ناشناخته است، اما مردانی که پیش‌تر به عارضه‌ی کریپتورکیدیسم مبتلا بوده‌اند، بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به این سرطان قرار دارند.
خطر بروز این سرطان وقتی بیشتر می‌شود که نهان‌بیضگی به جای کشاله ران، درون شکم قرار داشته و اینکه هر دو بیضه را درگیر کرده‌باشد. برطرف‌کردن مشکل نهان‌بیضگی توسط جراحی ممکن است خطر بروز سرطان را کاهش دهد ولی خطر ابتلا به سرطان در بلندمدت و در آینده به‌طور کامل برطرف نخواهد شد.
بیشتر بخوانید: آنچه که باید از التهاب مجرای ادرار یا اورتریت بدانیم: علل، تشخیص و درمان
- مشکلات باروری
کیفیت اسپرم پایین، تعداد پایین اسپرم و کاهش توان باروری در میان مردانی که به عارضه‌ی نهان‌بیضگی مبتلا بوده‌اند، بیشتر دیده می‌شود.
- آسیب و تروما
اگر بیضه در کشاله ران قرار داشته باشد، احتمال آسیب و ضربه‌دیدن آن به‌دلیل فشارهای وارد شده به استخوان شرمگاهی وجود دارد.
- فتق کشاله ران (inguinal hernia)
اگر دهانه‌ی بین شکم و کانال کشاله ران بسیار شل باشد، قسمتی از روده ممکن است وارد کشاله ران شود.
- پیچش بیضه (testicular torsion)
این اختلال در واقع پیچش طناب منوی (spermatic cord) است که خود شامل رگ‌های خونی، عصب و لوله‌ی انتقال دهنده‌ی مایع منی از بیضه به سمت آلت تناسلی است. این وضع بسیار دردناک، خون‌رسانی به بیضه را متوقف می‌کند.
درمان بیضه‌های نزول نکرده
اگر تا ۶ ماهگی، بیضه‌ها پایین نیامدند، پزشک ممکن است با توجه به وضع بیمار، جراحی را توصیه کند. در سال‌های اول زندگی به‌طور معمول مشکلی از این بابت پیش نمی‌آید، اما پسرانی که بیضه‌های نزول‌نکرده‌ی درمان‌نشده، دارند، ممکن است در مرحله‌ی بعدی زندگی دچار مشکل باروری (ناباروری) و افزایش خطر ابتلا به سرطان بیضه شوند.
جراحی کریپتورکیدیسم
نها‌بیضگی با جراحی به‌طور کامل اصلاح می‌شود. پزشک با دقت بیضه را وارد کیسه بیضه کرده و بعد آن را به پوست کیسه‌ی بیضه بخیه می‌زند. جراحی تحت لاپاراسکوپی و یا جراحی باز انجام خواهد شد.
زمان انجام جراحی به وضعیت سلامت کودک و درجه سختی عمل بستگی دارد. پزشک توصیه می‌کند که جراحی از ۶ ماهگی و تا قبل از رسیدن به ۱۲ ماهگی انجام شود. هر چقدر جراحی زودتر انجام شود، خطر بروز مشکل و عارضه‌ی جانبی ناشی از این اختلال کمتر خواهد شد.
در برخی بیضه‌ی پایین نیامده به‌خوبی رشد نکرده و یا دارای بافت مرده و غیرطبیعی است. در این شرایط بافت غیرطبیعی در عمل جراحی خارج خواهد شد.
اگر کودک علاوه بر مشکل بیضه نزول نکرده به فتق کشاله ران هم مبتلا باشد، فتق هم طی انجام عمل جراحی، درمان خواهد شد.
بعد از جراحی، پزشک برای بررسی دقیق روند تکامل و عملکرد بیضه و قرار داشتن بیضه در مکان دقیق آن مرتب کودک را معاینه خواهد کرد، این معاینات شامل:
- معاینه فیزیکی
- سونوگرافی کیسه بیضه
- آزمایش سطح هورمون
درمان هورمونی نهان بیضگی
هورمون درمانی شامل تزریق هورمون گنادوتروپین جفتی انسان (H.C.G)، که مخفف عبارت Human chorionic gonadotropin است. هورمون باعث می‌شود که بیضه به سمت کیسه بیضه حرکت کند، درمان با هورمون به‌طور معمول پیشنهاد نمی‌شود، چرا که به نسبت جراحی اثربخشی کمتری دارد.
دیگر درمان‌ها کریپتورکیدیسم
اگر کودک فاقد یک یا هر دو بیضه باشد، به علت از دست رفتن بیضه‌ها بر اثر جراحی و یا نبود بیضه از بدو تولد، پروتزهای سالینی بیضه درون کیسه بیضه قرار داده خواهند شد. این پروتزها آخر دوران کودکی و یا در دوران بلوغ درون کیسه بیضه قرار می‌گیرند تا این کیسه ساختار و ظاهری طبیعی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: بیماری سوزاک: علت، عوامل خطر و راهکارهای پیشگیری
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
در معاینه اولیه پزشکی که بلافاصله بعد از تولد نوزاد انجام می‌شود، کریپتورکیدیسم تشخیص داده می‌شود. اگر نوزاد شما به این عارضه مبتلا باشد، از پزشک بپرسید که هر چند وقت یک‌بار باید وضعیت کودک معاینه و بررسی شود. اگر بیضه تا رسیدن کودک به سن ۴ ماهگی وارد کیسه بیضه نشود، دیگر این عارضه به‌خودی خود برطرف نخواهد شد.
درمان بیضه نزول نکرده در زمان نوزادی، ممکن است خطر بروز مشکل و عارضه‌ی جانبی بیشتر در طول زندگی، مانند ناباروری و سرطان بیضه را کمتر کند.
