آمفیزم ریوی یک بیماری خطرناک است که به شکل تدریجی باعث خرابی و آسیب به بافت‌های ریوی می‌شود. این بیماری بیشتر در افراد سیگاری و در اثر تنفس دود سیگار یا عوامل دیگری که باعث التهاب در ریه‌ها می‌شوند، بروز می‌کند. در این مقاله، به بررسی آمفیزم ریوی به عنوان یک بیماری خطرناک در افراد سیگاری می‌پردازیم و سپس سه راه درمان برای کنترل و بهبود این بیماری را بررسی خواهیم کرد.
ریه‌ها، اندام های مهمی برای جابه‌جایی گازها میان بدن و محیط هستند به‌طبع بیماری‌های آن مثل آمفیزم ریوی، برونشیت مزمن، آسم و… برای ما مهم هستند. این اندام‌ها، سبب ورود گاز اکسیژن (O2) برای استفاده‌ی سلول‌ها می‌شود و علاوه‌بر آن، مسیر خروج گاز‌های دفعی مانند کربن‌دی‌اکسید (CO2) را فراهم می‌کند. همانند سایر بخش‌های بدن، در ریه‌ها هم اختلال هایی را مشاهده می‌کنیم که اهمیت بسیاری دارند. یکی از این بیماری‌ها، آمفیزم ریوی از رده‌ی بیماری‌های انسدادی ریه “C.O.P.D” است. برای شناخت کاملی از این بیماری با نیتروطب همراه باشید.
آمفیزم ریوی چیست؟
“C.O.P.D” گروهی از بیماری‌های ریوی که تنفس را سخت می‌کند و با گذشت زمان بدتر می‌شود. آمفیزم ریوی و برونشیت مزمن دو بیماری هستند که بیماری مزمن انسدادی ریه “C.O.P.D” را تشکیل می‌دهند.
بیشتر مبتلایان به “C.O.P.D”، هم آمفیزم و هم برونشیت مزمن دارند؛ اما شدت هر نوع، از فردی به فرد دیگر متفاوت است. تاکنون بیش از سه میلیون نفر در کشور آمریکا، به آمفیزم مبتلا شده اند.
*برونشیت مزمن: التهاب لوله‌هایی است که هوا را به ریه‌ها می‌رسانند (لوله‌های برونش)، که سبب به سرفه‌های مداوم می‌شود.
آمفیزم ریوی (emphysema) یکی از بیماری‌های زیرمجموعه‌ی “C.O.P.D” (بیماری انسدادی مزمن ریه) است. این بیماری، با گذشت زمان بروز پیدا می‌کند و شامل آسیب تدریجی بافت ریه، به‌ویژه تخریب آلویول‌ها (کیسه‌های هوایی کوچک که گازها را جریان خون مبادله می‌کنند) می‌شود. این آسیب، به‌تدریج سبب پاره‌شدن کیسه‌های هوا و ایجاد یک حفره‌ی بزرگی از هوا، به‌جای تعداد زیادی کیسه‌های کوچک می‌شود. این کاهش در سطح ریه، هوا را در بافت آسیب‌دیده به دام می‌اندازد و از حرکت اکسیژن در جریان خون جلوگیری می‌کند. انسداد باعث می‌شود ریه‌ها، به آرامی بیشتر از حد پر شوند و تنفس را به‌طور فزاینده‌ای دشوارتر می‌کند.
بیشتر بخوانید: COPD؛ چگونه انسداد مزمن ریوی را در زمان کووید۱۹ مدیریت کنیم؟
آمفیزم ریوی بر کیسه‌های هوایی در ریه‌های شما تأثیر می‌گذارد. به‌طور معمول، این کیسه‌ها کشسان هستند؛ یعنی وقتی نفس می‌کشید، هر کیسه‌ی هوا مانند یک بالون کوچک، پر از هوا می‌شود. هنگامی‌که نفس را بیرون می‌دهید، کیسه‌های هوا خالی می‌شوند و هوا را خارج می‌کنند.
در آمفیزم ریوی، دیواره‌های بسیاری از کیسه‌های هوایی، آسیب می‌بینند. به‌دنبال این رخداد، کیسه‌های هوا شکل خود را از دست داده و سست شوند. در نتیجه، به جای تعداد زیادی کیسه‌های کوچک، کیسه‌های هوایی کمتر و بزرگ‌تری شکل می‌گیرند و ریه‌ها نمی‌توانند اکسیژن را به داخل بدن وارد و دی‌اکسید‌کربن را از بدن خارج کنند.
آمفیزم ریوی چه نشانه هایی دارد؟
شما می‌توانید سال‌ها بدون توجه به هیچ علامت یا نشانه ای آمفیزم داشته باشید. علامت اصلی آمفیزم تنگی نفس است که معمولاً به تدریج شروع می‌شود. یعنی در نخستین مرحله، فقط در فعالیت‌های سنگین، احساس تنگی نفس به شما دست می‌دهد ولی در صورت پیشرفت آسیب، شاید حتا در حالت استراحت هم درد و سختی تنفس را درک کنید.
با بدتر شدن بیماری، نشانه‌های شما شدیدتر می‌شوند.
آن‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- سرفه یا خس‌خس مکرر
- سرفه‌ای که مخاط زیادی می‌سازد.
- تنگی نفس، به‌ویژه در فعالیت بدنی
- صدای سوت یا جیرجیر هنگام نفس‌کشیدن
- سفتی در سینه‌ی شما
گروهی از کسان دچار آمفیزم، درگیر عفونت‌های تنفسی پیاپی مانند سرماخوردگی و آنفولانزا می‌شوند.
در نوع شدید، آمفیزم می‌تواند سبب کاهش وزن، ضعف در عضله‌های تحتانی و تورم در مچ یا ساق پا شود.
بیشتر بخوانید: فارنژیت یا التهاب گلو؛ پیشگیری و ۲ راه درمانی آن
چه زمانی به خاطر آمفیزم ریه باید به پزشک مراجعه کرد؟
به دنبال مراقبت فوری پزشکی باشید اگر:
- به‌خاطر شدت تنگی نفس، نمی‌توانید از پله‌ها بالا بروید.
- لب‌ها یا ناخن‌های دستان شما با تلاش آبی یا خاکستری می‌شوند.
- احساس کاهش هوشیاری به شما دست داده است.
البته که تمامی این نشانهها به صورت احتمالی هستند و همه‌ی آن‌ها را نمی‌توان دال بر آمفیزم دانست. بنابراین برای این‌که بتوانید از وضعیت سلامتی خود و احتمال درگیری به آمفیزم آگاهی پیدا کنید؛ مشاوران ما در نیترو طب آماده هستند تا اقدام‌های موردنیاز را به شما پیشنهاد دهند.
دلیل ابتلا به آمفیزم ریوی چیست؟
علت آمفیزم معمولا قرار گرفتن طولانی مدت در معرض محرک‌هایی است که به ریه‌ها و راه‌های هوایی آسیب می‌رساند. براساس پژوهش‌های صورت گرفته، دود سیگار عامل اصلی این بیماری است.
علت دیگر گریبان‌گیری به آمفیزم، قرارگرفتن بلندمدت در موقعیت‌های زیر هست:
- دود تنباکو
- دود ماری‌جوآنا
- آلودگی هوا
- دود و گرد و غبار شیمیایی
به‌ندرت آمفیزم، ناشی از کمبود ارثی پروتیینی است که از ساختارهای کشسان در ریه‌ها محافظت می‌کند؛ به این نوع آسیب، آمفیزم کمبود آلفا-۱ آنتی تریپسین می‌گویند.
چه کسانی در معرض آمفیزم هستند؟
افزاینده‌های خطر آمفیزم عبارتند از:
- سیگار کشیدن: آمفیزم به احتمال زیاد در فرد سیگاری ایجاد می‌شود؛ خطر درگیری سیگاری‌ها با بیشتر‌شدن سال‌های استفاده از سیگار و میزان مصرف تنباکو، افزایش می‌یابد.
- سن: اگرچه که آسیب ریوی در آمفیزم، به‌تدریج ایجاد می‌شود؛ بیشتر مبتلایان به آمفیزم ناشی از ماده‌های دودزا، در سنین ۴۰ تا ۶۰ سالگی نشانه‌های بیماری را تجربه می‌کنند.
- قرار گرفتن در معرض دود دست دوم: دود دست‌دوم که به‌عنوان دود تنباکوی غیرفعال یا محیطی نیز شناخته می‌شود، دودی است که به‌طور ناخواسته از سیگار یا پیپ دیگران استنشاق می‌کنید.
- قرار گرفتن در معرض دود یا گرد و غبار شغلی: اگر بخار ناشی از ماده‌ی شیمیایی خاص، گرد و غبار غله‌ها، پنبه، چوب یا ماده‌های معدنی را تنفس کنید؛ احتمال ابتلا به آمفیزم در شما بیشتر است.
بیشتر بخوانید: ۱۱ بیماری شغلی شایع؛ اگر شاغل هستید این مقاله را تا آخر بخوانید
- قرار گرفتن در معرض آلودگی‌های داخلی و خارجی: تنفس آلاینده‌های داخل ساختمان، مانند دود ناشی از سوخت گرمایشی و همچنین آلاینده‌های فضای باز -برای مثال اگزوز خودرو- خطر درگیری به آمفیزم را افزایش می‌دهد.
عارضه های آمفیزم چگونه هستند؟
فردی که آمفیزم دارد نیز بیشتر در معرض گریبان‌گیری به عارضه‌های زیر هست:
- جمع‌شدن شش‌ها (پنوموتوراکس)
ریه دچار جمع شدگی یا کلاپس (Collapse)، در فردی که آمفیزم شدید دارد، تهدید‌کننده‌ی زندگی است. با این‌که هم‌زمانی این دو آسیب، عارضه‌ای نامعمول ولی در صورت رخ دادن، توانایی خطرهای جبران‌ناپذیری را دارد.
- مشکل قلبی
آمفیزم می‌تواند فشار را در شریان‌هایی که قلب و ریه‌ها را به هم متصل می‌کنند، افزایش دهد. به‌دنبال این پدیده، سبب بیماری به نام کورپولمونل شود که در آن بخشی از قلب گسترده و ضعیف می‌شود.
بیشتر بخوانید: بیماری قلبی؛ ۷ روش مهم برای تشخیص آن
- سوراخ‌های بزرگ در ریه‌ها
در برخی از مبتلایان به آمفیزم، فضا‌های خالی در ریه‌ها، به‌نام تاول ایجاد می‌شود. هرکدام از این تاول‌ها می‌توانند به اندازه نیمی از ریه باشند.
تشخیص آمفیزم ریوی چگونه است؟
برای تعیین این‌که آیا آمفیزم ریوی دارید یا خیر، پزشک در مورد سابقه‌ی پزشکی شما سوال می‌کند و معاینه‌ی فیزیکی انجام می‌دهد. همچنین آزمایش، روش‌های تصویربرداری مختلفی، برای تشخیص آمفیزم ریوی به کار گرفته‌می‌شود
- تست های تصویر برداری
پرتوی ایکس قفسه‌ی سینه، می‌تواند به تشخیص آمفیزم ریوی پیشرفته کمک کند و سایر علت‌های تنگی نفس را رد کند. اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT-Scan)، تصویر‌های پرتوی ایکس گرفته‌شده را برای مشاهدهی نمای دقیق‌تری از اندام‌های داخلی، ترکیب می‌کند.
- تست های آزمایشگاهی
خون گرفته شده از شریان مچ دست را می‌توان آزمایش کرد تا مشخص شود که ریه‌ها چقدر اکسیژن را به جریان خون شما منتقل می‌کنند و دی اکسید کربن را از آن خارج می‌کنند.
از راه‌های دیگر، سنجش به وسیله دستگاه پالس اکسی‌متر (Pulse Oximeter) است که به‌وسیله‌ی آن، می‌توان اندازه‌ی درصد اشباع اکسیژن خون سرخرگ را مشخص کرد.
- تست‌های عملکرد ریه
این آزمایش‌ها، اندازه‌گیری می‌کنند که ریه‌های شما چقدر هوا را می‌توانند در خود نگه دارند. آن‌ها همچنین می‌توانند اندازه‌گیری کنند که ریه‌های شما چقدر اکسیژن را به جریان خون شما می‌رساند.
یکی از رایج‌ترین آزمایش‌ها از ابزار ساده‌ای به نام دم‌سنج یا اسپیرومتر (spirometer) استفاده می‌کند که با تنفس در این دستگاه، عملکرد ریه‌ی شما سنجیده می‌شود.
۳ راه درمان آمفیزم ریوی برحسب شدت درگیری
آمفیزم ریوی، بیماری قابل درمانی نیست، اما راه‌هایی وجود دارد که می‌تواند به بهبودی نشانهها و کاهش سرعت پیشرفت بیماری کمک کنند.
داروها
پزشک شما براساس شدت نشانهها، داروهای زیر را پیشنهاد می‌کند:
- برونکودیلاتورها: این داروها عضله‌های اطراف مجرای هوایی شما را شل می‌کنند. این کار، به بازشدن راه‌های هوایی کمک کرده و درنتیجه سبب بهبودی سرفه و تنگی نفس می‌شوند.
- استروییدهای تنفسی: داروهای کورتیکواستروییدی که به‌عنوان اسپری استنشاق می‌شوند؛ التهاب را کاهش می‌دهند و ممکن است به کاهش تنگی نفس کمک کنند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت ابتلا به عفونت ریه‌ی ویروسی یا باکتریایی مانند برونشیت حاد یا ذات الریه، آنتی‌بیوتیک مناسب است.
راه های درمانی رفتاری
- توانبخشی ریوی
یک برنامه توانبخشی ریوی می‌تواند تمرینات تنفسی و تکنیک‌هایی را به شما آموزش دهد که ممکن است به کاهش تنگی نفس و بهبود توانایی شما برای ورزش کمک کند.
- تغذیه درمانی
از مشاور غذایی خود، یک برنامه غذایی براساس نیازهای غذایی بخواهید. کارشناسان تغذیه در نیتروطب، آماده مشاورهی کامل شما در این زمینه هستند. در گام‌های نخست آمفیزم ریوی، بسیاری از مبتلایان نیاز به کاهش وزن دارند؛ به‌طوری‌که فرد مبتلا به آمفیزم، در آخرین مرحله‌ها، نیاز به افزایش وزن پیدا می‌کند.
بیشتر بخوانید: رژیم کانادایی، ۱۰ کیلو لاغری در دو هفته
- اکسیژن درمانی
اگر آمفیزم ریوی شدید با سطح پایین اکسیژن خون دارید، استفاده منظم از اکسیژن در خانه و هنگام ورزش ممکن است اثرگذار باشد. این شیوه‌ی درمانی، به‌طور معمول از طریق لوله‌های باریکی که در بینی قرار می‌گیرد، تجویز می‌شود.
عمل جراحی
بسته به شدت آمفیزم ریوی شما، پزشک یک یا چند نوع مختلف جراحی را پیشنهاد می‌دهد؛ از جمله:
- جراحی کاهش حجم ریه: در این روش، جراح قاچ‌های کوچکی از بافت آسیب‌دیده‌ی ریه را برمی‌دارد. برداشتن بافت آسیب‌دیده، به بافت باقی‌مانده‌ی ریه کمک می‌کند تا کارآمدتر کار کند و به بهبود تنفس کمک می‌کند.
- پیوند ریه: اگر آسیب شدید ریه دارید و سایر گزینه‌ها پاسخ مناسبی نداشته‌اند؛ پیوند ریه، به‌عنوان گزینه درنظر گرفته می‌شود.
شیوه ی زندگی و درمان های خانگی در برابر این بیماری، چگونه است؟
اگر مبتلا به آمفیزم ریوی هستید، می‌توانید چند قدم برای جلوگیری از پیشرفت آن و محافظت از خود در برابر عوارض انجام دهید:
- سیگار ممنوع!: ترک سیگار، مهمترین اقدامی است که می‌توانید برای سلامتی خود انجام دهید و بهتر از سایر راه‌ها می‌تواند جلوی پیشرفت آمفیزم را بگیرد. اگر برای ترک سیگار به کمک نیاز دارید؛ به برنامه‌ی ترک سیگار بپیوندید. تا جایی که می‌توانید از دود دست‌دوم سیگار خودداری کنید.
- از سایر تحریک‌کننده‌های تنفسی خودداری کنید: بخار ناشی از رنگ و اگزوز خودرو، برخی بوهای آشپزی، عطرهای خاص، حتی سوزاندن شمع و بخور، نمونه‌هایی از این محرک‌ها هستند.
- با برنامه تمرین کنید: اجازه ندهید که مشکل تنفسی، شما را از ورزش منظم بازدارد. ورزش می‌تواند ظرفیت ریه‌ی را به اندازه‌ی قابل توجهی افزایش دهد. فعالیت بدنی، ماهیچه‌هایی را تقویت می‌کند که به تنفس شما را بهبود می‌بخشد.
بیشتر بخوانید: ورزش در خانه؛ ۱۹ وسیله قابل استفاده در منزل
- جلوگیری از عفونت‌های تنفسی: از تماس مستقیم با کسانی که سرماخوردگی یا آنفولانزا دارند خودداری کنید. اگر در فصل سرماخوردگی و آنفولانزا در تماس با گروه‌های زیادی از مردم هستید؛ از ماسک استفاده کنید، دست‌های خود را مرتب بشویید و ضدعفونی‌کننده دست همراه داشته باشید.
- مشاورهی غذایی: از مشاور غذایی خود، یک برنامه غذایی براساس نیازهای غذایی بدن خود بخواهید. کارشناسان تغذیه در نیتروطب، آماده مشاورهی کامل شما در این زمینه هستند.
- اقدام های دیگر:
از خود در برابر هوای سرد محافظت شود: هوای سرد سبب اسپاسم راه تنفسی شده و نفس‌کشیدن را دشوارتر می‌کند.
واکسن‌های توصیه شده را دریافت کنید: واکسن سالانه آنفولانزا و ذات‌الریه را، براساس نظر پزشک دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: واکسن آنفولانزا | بهترین زمان تزریق + چه کسانی نباید بزنند؟
اگر نشانه‌های شدیدی مانند مشکل در نفس‌کشیدن یا صحبت‌کردن دارید، باید مراقبت‌های اورژانسی و فوری دریافت کنید. درصورتی که وضعیت شما در حال وخامت است یا نشانه‌هایی از عفونت، مانند تب دارید؛ به نزد پزشک بروید. بنابر این مقاله از نیترو طب، سعی شده است که به پرسش‌های شما در مورد بیماری آمفیزم، پاسخ داده شود.
در آخر:
بیماری آمفیزم ریوی یک بیماری مزمن است که به تخریب بافت‌های ریوی و عملکرد تنفسی آسیب می‌رساند. شناخت علائم، تشخیص و اقدامات پیشگیری می‌تواند به تشخیص زودهنگام، مدیریت بهتر بیماری و کاهش عوارض احتمالی کمک کند. ترک سیگار، اجتناب از آلودگی هوا، تمرینات تنفسی و مراقبت‌های پزشکی منظم از جمله راه‌هایی هستند که می‌توانند در کنترل و پیشگیری از بیماری آمفیزم ریوی مؤثر باشند. همچنین، همکاری با تیم درمانی و مشاوره پزشکی ممکن است نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد.
