عفونت ادراری در بارداری یکی از مشکل‌های شایع و جدی در بارداری است. بارداری یک دوره‌ی مهم و حساس در زندگی زنان است و همراه با تغییر بسیاری در سیستم ادراری همراه است. اگرچه به نظر ممکن است به‌نظر بیاید که یک مشکل ساده است، اما در واقع می‌تواند خطرناک باشد. در اینجا به بررسی یکی از رایج‌ترین عفونت‌های پنهان اما خطرناک در دوران بارداری یعنی عفونت ادراری (U.T.I) در بارداری می‌پردازیم.
سلامت بانوان باردار همواره از اهمیت خاصی برخوردار است؛ چراکه سلامت جنین به آن وابسته است. مادران باردار باید در طول ۹ ماه حاملگی خود بسیار مراقب تغذیه، بهداشت و سلامت خود باشند تا جنین در بهترین وضع ممکن تکامل پیدا کند. اما برخی بیماری‌ها هستند که نشانه‌های چندان آشکار و واضحی ندارند و ممکن است باعث دردسر بزرگی شوند.
عفونت ادراری چیست؟
همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، سیستم ادراری در انسان از کلیه‌ها، میزنای، مثانه و پیشاب‌راه تشکیل شده‌است. عفونت ادراری یا به اختصار U.T.I، عفونتی است که هرکدام از قسمت‌های نام برده شده را درگیر کند. اگر مثانه را درگیر کند، به آن سیستیت گفته می‌شود. در سیستیت، باکتری از پیشاب‌راه به سمت مثانه بالا می‌آید و منجر به ایجاد بیماری می‌شود. گاهی باکتری از میزنای هم عبور می‌کند و به کلیه‌ها می‌رسد. در این حالت بیماری پیلونفریت ایجاد می‌شود.
عفونت ادراری در خانم‌های باردار بسیار رایج است. عفونت مثانه در بارداری خیلی راحت منجر به عفونت کلیه می‌شود؛ چراکه میزنای انسان (لوله‌ای که ادرار را از کلیه به مثانه منتقل می‌کند) در طول بارداری کمی گشاد می‌شود و باعث پیشرفت باکتری به سمت قسمت‌های فوقانی دستگاه ادراری می‌شود.
باکتریوری بدون علامت چیست؟
در ابتدا به تعریف باکتریوری می‌پردازیم: باکتریوری به وجود باکتری‌های غیرطبیعی یا به مقدار غیرطبیعی در ادرار گفته می‌شود. زمانی که شما با وجود باکتری در ادرار خود نشانه‌ای از بیماری نداشته باشید، یعنی دچار باکتریوری بدون علامت شده‌اید. در بانوان باردار پزشک به عنوان بخشی از آزمایش‌های معمولی و رایج، این موضوع را بررسی و بیماران را غربال‌گری می‌کند. این غربال‌گری یک آزمایش ادرار ساده است که در پایان سه ماهه‌ی اول بارداری انجام می‌شود.
نشانه های ابتلا به عفونت ادراری چیست؟
اینکه علامت‌های بیماری شما چی باشد به اینکه کدام قسمت دستگاه ادراری شما دچار عفونت شده است ارتباط دارد.
اگر عفونت در مثانه باشد نشانه‌هایی از جمله:
- احساس درد و سوزش هنگام ادرار کردن
- احساس دفع ادرار زیاد و کاذب
- احساس دفع ادرار به صورت ناگهانی و فوری
- وجود خون در ادرار (هماچوری)
بیشتر بخوانید: هماچوری به زبان ساده، از علت تا درمان
اگر عفونت تا کلیه پیش‌روی کرده باشد، علاوه‌بر نشانه‌های ذکرشده شما دچار تب، درد در پشت بدن به‌خصوص ناحیه‌ی کمر، حالت تهوع و استفراغ می‌شوید.
عفونت کلیه در زمان بارداری می‌تواند به بیماری‌های جدی‌تری مثل سپسیس (به حالتی گفته می‌شود که عفونت وارد خون و به‌وسیله‌ی آن در کل بدن پخش شود) و مشکل تنفسی منجر شود. اگر در زمان بارداری هرکدام از نشانه‌های نام برده شده را احساس کردید سریع به پزشک یا پرستار خود اطلاع دهید.
تشخیص عفونت ادراری
تشخیص عفونت ادراری در بارداری توسط پزشک صورت می‌گیرد و شامل مراحل زیر است:
مصاحبه و تاریخچه بیماری: پزشک ابتدا با شما درباره‌ی نشانه‌هایی که شما تجربه می‌کنید، مصرف داروها، تاریخچه بیماری‌های قبلی و سوابق بارداری قبلی صحبت می‌کند. این داده‌ها به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دقیق‌تری برای عفونت ادراری در بارداری بگذارد.
آزمایش ادرار: پزشک نمونه ادرار شما را بررسی می‌کند. این آزمون شامل آزمایش ادرار قابل توجه (urinalysis) است که با بررسی فاکتورهای مختلف از جمله باکتری‌ها، لوکوسیت‌ها (سلول‌های سفید خون) و نیتریت‌ها، وجود التهاب در نمونه ادرار را ارزیابی می‌کند. اگر نتیجه‌ی این آزمون نشان‌دهنده‌ی عفونت باکتریایی باشد، پزشک آزمون کشت (urine culture) نمونه ادرار را نیز درخواست کند تا نوع دقیق باکتری‌ها را تشخیص دهد و بهبود درمانی مناسب را تعیین کند.
سایر آزمایش‌ها: پزشک شما ممکن است در کنار بررسی ادراری، سایر آزمون‌ها را نیز درخواست کند تا بررسی دقیق‌تری انجام شود. این آزمون‌ها ممکن است شامل آزمایش خون از لحاظ C.B.C, E.S.R, C.R.P، تصویربرداری مانند سونوگرافی ادراری (renal ultrasound) و بررسی‌های دیگر باشد که به تشخیص عفونت ادراری و همچنین تاثیر آن بر جنین کمک می‌کنند.
توجه داشته‌باشید که تشخیص دقیق عفونت ادراری و معالجه‌ی آن نیازمند مشاوره و بررسی توسط پزشک متخصص است. بنابراین، در صورتی که شما نشانه‌ای از عفونت ادراری در بارداری تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
چرا در بانوان باردار نسبت به بقیه خانم ها پیشرفت بیماری سریع تر است؟
به سه دلیل سیر پیشرفت بیماری در بانوان باردار بسیار سریع‌تر است:
- جنین به دلیل فضایی که اشغال می‌کند به حالب‌ها و مثانه فشار وارد می‌کند. این فشار باعث می‌شود احساس دفع ادرار زودبه‌زود باشد. در مقاله‌های قبلی اشاره کردیم که ادرار کردن به دلیل شست‌وشوی مجرا، راهی طبیعی برای پیشگیری از بروز U.T.I است؛ زیرا باکتری‌های احتمالی مجرای ادراری را با خود از بدن خارج می‌کند. زمانی که فرد ادرار خود را با حجم کم تخلیه کند، مثانه یا پیشاب‌راه به‌طور کامل از وجود باکتری‌های بیماری‌زا پاک نمی‌شود.
- انقباض عضله‌های صاف کمتر می‌شود. درنتیجه، حرکت عضله‌ی صاف دیواره‌ی حالب و مثانه کمتر شده و تخلیه‌ی ادرار از حالب به مثانه و از مثانه به پیشاب‌راه کندتر می‌شود.
- هورمون پروژسترون که در زمان بارداری سطح بالایی در خون دارد نیز باعث کاهش فعالیت عضله‌های صاف می‌شود.
این کاهش حرکت باعث تخلیه‌ی دیربه‌دیر ادرار می‌شود. از این‌رو، محیط مناسبی برای رشد باکتری ایجاد می‌شود.
این سه دلیل باعث می‌شوند باکتری‌های موجود در مسیر ادراری مادر، بسیار راحت‌تر و سریع‌تر به سمت قسمت‌های بالایی حرکت کنند؛ یعنی یک باکتریوری ساده به سرعت به عفونت مثانه (سیستیت)، و یک سیستیت به راحتی به عفونت کلیه (پیلونفریت) تبدیل می‌شود. پیلونفریت در بانوان باردار بسیار خطرناک و تهدیدکننده‌ی زندگی مادر (به‌دلیل ایجاد سپسیس) و جنین (به‌دلیل خطر زایمان زودرس) است؛ چراکه التهاب مجاری ادراری به‌آسانی روی رحم تاثیر می‌گذارد و با انقباض ماهیچه‌های رحمی، باعث ایجاد دردهای زایمانی و درنتیجه زایمان زودرس می‌شود. بنابراین زنان باردار مبتلا به پیلونفریت باید در بیمارستان بستری شوند تا درمان آنتی‌بیوتیک به صورت تزریقی برایشان انجام شود. در صورت درمان به‌موقع و کامل، دردهای زایمانی ایجاد نمی‌شود یا از بین می‌رود و زایمان زودرس رخ نمی‌دهد.
بیشتر بخوانید: آنچه که باید از التهاب مجرای ادرار یا اورتریت بدانیم: علل، تشخیص و درمان
درمان UTI در زمان بارداری به چه صورت است؟
چه باردار باشید یا نه، درمان U.T.I با آنتی‌بیوتیک است. آنتی‌بیوتیک‌ها داروهایی هستند که از طریق کشتن باکتری‌های عامل عفونت عمل می‌کنند. این درمان بسته به اینکه شما در چه مرحله از عفونت ادراری هستید، در نوع دارو یا مدت تجویز تفاوت دارد.
درمان سیستیت در دوران باردای
اگر به عفونت مثانه مبتلا باشید، آنتی‌بیوتیک به صورت قرص خوراکی برای ۳ تا ۷ روز تجویز می‌شود. اینکه به‌طور دقیق چه مدت باید داروی خود را مصرف کنید به نوع آنتی‌بیوتیک دریافتی شما بستگی دارد. نکته‌ی بسیار مهم در مصرف آنتی‌بیوتیک این است که حتا اگر نشانه‌های بیماری، بهبود پیدا کردند، شما باید دوره‌ی درمان خود را کامل کنید؛ در غیر این صورت شما با مقاومت آنتی‌بیوتیکی روبه‌رو خواهید شد. در پایان دوره‌ی درمان، پزشک برای شما آزمایش ادرار دوباره درخواست می‌کند تا اطمینان حاصل کند که باکتری‌ها از دستگاه ادراری شما پاک‌سازی شده‌اند.
درمان پیلونفریت در دوران باردای
درمان عفونت کلیه در بیمارستان است؛ چراکه آنتی‌بیوتیکی که برایتان تجویز می‌شود به صورت تزریقی هست. هنگامی که نشانه‌های بیماری در شما بهبود پیدا کند، از بیمارستان مرخص می‌شوید و ادامه‌ی درمان خود را با آنتی بیوتیک‌های خوراکی در خانه انجام می‌دهید. در کسانی که دچار پیلونفریت یا عفونت کلیه شده‌باشند، پزشک معالج تا انتهای دوره‌ی بارداری آنتی‌بیوتیک پروفیلاکسی را تجویز می‌کند؛ این کار از بازگشت دوباره عفونت جلوگیری می‌کند.
درمان باکتریوری بدون علامت
اگر باردار هستید و نتیجه‌ی آزمایش غربال‌گری شما نشان‌دهنده‌ی وجود باکتری در ادرارتان است، پزشک برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. بیشتر بیمارانی که باردار نیستند و به باکتریوری بدون علامت دچار شده‌اند، نیاز به درمان دارویی ندارند؛ اما پزشکان به خانم‌های باردار دچار باکتریوری درمان آنتی‌بیوتیک را توصیه می‌کند. زیرا درصورت عدم درمان همان‌طور در بالا گفته‌شد، احتمال پیشرفت باکتری به قسمت‌های بالایی دستگاه ادراری و ایجاد خطر و مشکل در بارداری وجود دارد. اگر مصرف آنتی‌بیوتیک منظم و کافی باشد، احتمال ابتلای فرد به U.T.I را نیز کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: نحوه مصرف آنتی بیوتیک‌ها و ۱۲ اثر جانبی آن
آنتی‌بیوتیک‌هایی که در باکتریوری بدون علامت تجویز می‌شوند همان داروهایی هستند که در درمان عفونت مثانه کاربرد دارند.
آیا جنین من سالم می ماند؟
اگر درمان شما در زمان مناسب و به طور کامل صورت بگیرد، احتمال سلامت جنین شما بسیار زیاد است.
باکتریوری فرد باردار، ممکن است باعث بروز مشکل‌های جدی مثل زایمان زودرس (به زایمانی که قبل از هفته ۳۷ بارداری اتفاق بیوفتد، یا وزن جنین در هنگام تولد از محدوده‌ی طبیعی کمتر باشد) بشود؛ البته که احتمال رخ دادن آن کم است اما باعث تهدید سلامت نوزاد و مادر می‌شود.
عفونت کلیه در زمان بارداری نیز باعث ایجاد عارضه‌های مشابه می‌شود. بنابراین اگر در دوران بارداری به باکتریوری بدون علامت یا U.T.I دچار شدید، درمان خود را جدی بگیرید.
بیشتر بخوانید: ۱۰ بیماری شایع بارداری که به جنین شما آسیب می رساند
آیا می توان از بروز UTI در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
در بعضی از بیماران امکان پیشگیری وجود دارد. اگر جزو کسانی هستید که زیاد دچار U.T.I مکرر می‌شوند، به‌خصوص بعد از برقراری رابطه‌ی جنسی، در دوران بارداری نیاز به دریافت آنتی‌بیوتیک دارید. مصرف این دارو بعد از رابطه‌ی جنسی می‌تواند از ابتلای شما به U.T.I جلوگیری کند.
در حالت کلی (چه باردار باشید یا نه)، بهترین راه برای پیشگیری از U.T.I، رعایت بهداشت شخصی و نوشیدن آب فراوان است.
کلام آخر
عفونت ادراری در بارداری ممکن است به‌طور پنهان و بدون نشانه‌ی خاصی ظاهر شود، اما اگر بی‌توجهی به آن صورت گیرد، می‌تواند خطر جدی برای مادر و جنین به همراه داشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان سریع و موثر عفونت ادراری در بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین، پیشگیری از عفونت ادراری با رعایت بهداشت مناسب و مراقبت از سلامتی سیستم ادراری در دوران بارداری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
بدانید همواره پیشگیری بسیار بهتر، کم‌هزینه‌تر و نتیجه‌بخش‌تر از درمان است؛ به‌خصوص در بانوان باردار که سلامت دو نفر مورد بحث است. خانم‌های باردار توجه داشته‌باشید که با انجام به موقع تست‌ها و آزمایش‌های تشخیصی، غربال‌گری، معاینه‌های دوره‌ای و توجه به سلامت خود می‌توانید حاملگی بسیار راحت‌تر و کم‌خطرتر را سپری کنید. به کوچک‌ترین نشانه‌های بیماری در خود دقت کنید و آن را با پزشک خود درمیان بگذارید.
همچنین با دنبال کردن ما در فضای مجازی ( کانال تلگرام،کانال ایتا) می توانید از آخرین تخفیف‌ها و رویداد های مهم باخبر باشید.
