اختلال‌های قاعدگی، مدل‌های مختلفی دارد؛ از جمله خونریزی شدید، پریود نشدن و نوسان خلقی غیرقابل کنترل. برخی از زنان به‌راحتی و بدون نگرانی، دوره‌های ماهانه‌ی خود را پشت سر می‌گذارند. پریودهایی که مانند ساعت دقیق هستند! در یک زمان هر ماه شروع و متوقف می‌شوند.
با این حال، زنان مجموعه‌ای از نشانه‌ها را درست قبل و در طول قاعدگی تجربه می‌کنند؛ از خونریزی شدید و پریود نشدن گرفته تا نوسان‌های خلقی غیرقابل کنترل، این علامت‌ها ممکن است زندگی یک زن را مختل کند. بیشتر مشکلات پریود قابل توجیه و قابل درمان هستند، اگر دوره‌های ماهانه‌ی شما بسیار دردناک یا نامنظم است، می‌توانید با نیتروطب درمیان بگذارید تا کارشناسان و پزشکان ما کمکتان کنند بهترین راه درمان را انتخاب کنید.
قاعدگی چیست؟
شروع قاعدگی به رشد قبلی بلوغ طبیعی بستگی دارد. منارک آخرین رویداد در دوران بلوغ است. مکانیسم های مسئول شروع بلوغ و منارک ناشی از آن تا حد زیادی ناشناخته هستند. بلوغ با افزایش ترشح هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GnRH) از هیپوتالاموس و در نتیجه افزایش ترشح هورمون محرک فولیکول گنادوتروپین (FSH) و هورمون لوتئینیزه کننده (LH) از آدنوهیپوفیز همراه است. این منجر به افزایش ترشح استروژن (عمدتاً استرادیول ۱۷ بتا مقداری استرون) از تخمدان می شود. در نهایت ترشح حلقوی GnRH، FSH و LH ایجاد می شود و در نتیجه ترشح حلقوی استروژن و پروژسترون توسط تخمدان ها رخ می دهد. در نتیجه آندومتر تحت تحریک چرخه ای قرار می گیرد و دوره‌های ماهانه شروع می شود.
در روز اول چرخه طبیعی قاعدگی، سطوح پلاسمایی FSH، LH، استروژن و پروژسترون نسبتاً پایین است. استروژن‌های پلاسما در ۱۲ روز اول به آرامی افزایش می یابد و سپس در حدود روز سیزدهم تا پانزدهم به طور ناگهانی افزایش می‌یابد و اوج چرخه میانی را ایجاد می کند. سپس سطح آن تا حدودی کاهش می‌یابد، تا حدود روز بیست و دوم دوباره افزایش می‌یابد تا پیک دوم (لوتئال) تشکیل شود و در نهایت با شروع مجدد جریان پریود به سطوح پایین می‌رسد. FSH و LH پلاسما نیز در طول جریان دوره ماهانه کم هستند و تا روز سیزدهم تا پانزدهم چرخه، زمانی که افزایش شدید و ناگهانی غلظت وجود دارد که به سرعت فروکش می‌کند، پایین می‌مانند (اوج میانی سیکل).
به نظر می رسد این اوج چند ساعت پس از اوج استروژن میانی چرخه است. یک پیک واحد برای FSH و LH وجود دارد. پروژسترون پلاسما تا بعد از اواسط سیکل کم می ماند. سپس غلظت افزایش می یابد تا یک پیک لوتئال گسترده مطابق با پیک استروژن لوتئال تشکیل شود و با شروع جریان پریود به سطوح پایین می رسد. به نظر می رسد اوج چرخه میانی گنادوتروپین ها مسئول تخمک گذاری است و پیک های استروژن لوتئال و پروژسترون مربوط به تشکیل و ترشح جسم زرد است. تصور می‌شود که افزایش استروژن‌های پلاسما در اولین بخش اوج استروژن در چرخه میانی باعث اوج گنادوتروپین و تخمک‌گذاری بعدی می‌شود.
یائسگی را می توان به عنوان نارسایی فیزیولوژیک تخمدان در نظر گرفت. به دلایل ناشناخته، تخمدان در حدود سن ۴۵ سالگی به تحریک گنادوتروپین پاسخ نمی دهد. استرادیول-۱۷β پلاسما کم است و از آنجایی که تخمک گذاری وجود ندارد، پروژسترون پلاسما کم می ماند. بنابراین، آندومتر تحریک نمی شود و دوره ماهانه وجود ندارد. FSH و LH پلاسما تا حد زیادی افزایش یافته و برای سالیان دراز باقی می مانند.
اولین پریود یا منارک
قاعدگی به‌طور معمول از سن ۱۰ تا ۱۵ سالگی شروع می شود. دختران جوانی که قبل از ۱۵ سالگی پریود نداشته‌اند یا قبل از ۱۰ سالگی خونریزی واژینال دارند، مشکوک به بیماری زنان هستند. قاعدگی حدود ۱ یا ۲ سال پس از رشد سینه ظاهر می‌شود.
یائسگی یا قطع همیشگی پریود
یائسگی همراه با نشانه‌های آن و قطع قاعدگی به‌طور متوسط در سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی رخ می‌دهد. بیماری که هنوز در سن ۵۲ سالگی به طور منظم پریود دارد، حتی اگر بدون علامت باشد، باید تحت عمل اتساع و کورتاژ (D & C) قرار گیرد. بیماری که ۶ تا ۱۲ ماه قاعدگی نداشته است، سپس خونریزی واژینال دوباره شروع می‌شود، باید معاینه شود.
چرخه‌ی قاعدگی چگونه کار می کند؟
دوره‌ی خونریزی ماهانه شما بخشی از چرخه‌ی پریود ۲۸ روزه‌ی شما است. در این چرخه که به‌طور متوسط هر ۲۸ روز است، یکسری تغییرهایی در بدن شما (بیشتر در تخمدان،رحم، واژن و سینه‌ها) رخ می‌دهد برخی از چرخه‌های قاعدگی طبیعی کمی طولانی‌تر هستند و برخی کوتاه‌تر. اولین روز خونریزی، روز اول این سیکل شماست. به‌طور متوسط دوره‌ی خونریزی قاعدگی حدود پنج تا هفت روز طول می‌کشد. یک دوره‌ی پریود طبیعی برای شما ممکن است با آنچه برای شخص دیگری، طبیعی است، متفاوت باشد.
انواع اختلال‌های قاعدگی
اگر یک یا چند مورد از نشانه‌هایی که قبل یا در طول پریود تجربه می‌کنید باعث ایجاد مشکل شود، دچار «اختلال» چرخه‌ی قاعدگی شده‌اید. موردهایی مثل:
- خونریزی غیر طبیعی رحم (AUB)، که شامل خونریزی شدید پریود، عدم خونریزی (آمنوره) یا خونریزی بین دوره ها (خونریزی نامنظم قاعدگی یا متروراژی) باشد.
- دیسمنوره (قاعدگی های دردناک)
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS)
- اختلال نارسایی پیش از پریود (PMDD)
خونریزی طبیعی واژینال با شروع چرخه‌ی تخمک‌گذاری زنان، در سن ۱۰ تا ۱۵ سالگی آغاز می‌شود و با یایسگی یا قطع پریود، در سن بین ۴۵ تا ۵۰ سالگی به پایان می‌رسد. خونریزی غیرطبیعی واژینال می‌تواند همراه با پریود یا مستقل از آن رخ دهد.
انواع خونریزی‌های غیرطبیعی
- پلی منوره (قاعدگی‌های مکرر): به فاصله‌ی یک پریود با دوره بعدی که کمتر از ۲۱ روز باشد، پلی منوره گفته می‌شود
- در الیگومنوره (قاعدگی نادر) این فاصله بیشتر از ۳۷ روز اما کمتر از ۹۰ روز است
- آمنوره (عدم قاعدگی) به عدم پریود برای ۹۰ روز یا بیشتر اشاره دارد.
- متروراژی افزایش طول دوره‌ی قاعدگی بیش از ۷ روز است؛ خونریزی بین پریود، ناپیوسته با چرخه اتفاق می‌افتد.
- هیپومنوره اصطلاحی است برای خونریزی غیرطبیعی کم، بطور قابل ملاحظه ای کمتر از ۳۰ میلی لیتر در هر سیکل قاعدگی
- هایپرمنوره به خونریزی بیش از ۹۰ میلی لیتر در یک چرخه با مدت طبیعی اشاره دارد.
برای دانستن این‌که خونریزی پریود طبیعی دارید یا خیر، باید به این موردها توجه کنید:
- خونریزی قبل از قاعدگی، که احتمال دارد با بلوغ زودرس همراه باشد (خونریزی قبل از ۹ سالگی)
- شروع و قطع قاعدگی
- ویژگی‌های سیکل قاعدگی: فاصله، مدت، مقدار خونریزی، آخرین دوره‌ی عادت ماهانه
- خونریزی پس از مقاربت (هر گونه خونریزی بعد از مقاربت یا همراه با دوش)
- خونریزی پس از یایسگی (هر گونه خونریزی که در زن یایسه رخ دهد)
نحوه تشخیص اختلال‌های قاعدگی
بسیاری از یافته های مرتبط در شرح حال و معاینه‌ی فیزیکی باید برای تعیین علت خونریزی غیرطبیعی ارزیابی شوند. در مورد درد، ترشح، نشانه‌های مربوط به مثانه، حالت تهوع و استفراغ، تب، ناباروری و غیره شرح حال بپرسید. در طول معاینه‌ی فیزیکی به دنبال شرایطی مانند رشد غیر طبیعی فنوتیپ سینه، توزیع غیر طبیعی مو، بزرگ شدن تیروئید، اتساع و حساسیت به لمس شکم و هپاتومگالی باشید.در معاینه لگن به دنبال تومور لگن، ضایعات دهانه رحم، پولیپ و تندرنس باشید.
روش‌های تشخیصی خاص مانند آزمایش‌های هورمونی، آزمایش‌های میدان بینایی، عکس‌برداری با اشعه ایکس قفسه سینه، لاپاراسکوپی، سیتولوژی واژن، کولپوسکوپی، سونوگرافی، کولدوسنتز، کورتاژ آندومتر، معاینه لگن تحت بیهوشی و بسیاری دیگر مفید هستند.
ارزیابی بیمار چگونه انجام می‌شود؟
ارزیابی را با پرسیدن از بیمار در مورد شروع اولین پریود آغاز کنید، سپس مشخص کنید که آیا قاعدگی بیمار متوقف شده یا خیر. سه ویژگی بالینی چرخه‌ی قاعدگی باید برای بیمار بالغ ثبت شود:
- فاصله‌ی قاعدگی (طول چرخه): فاصله قاعدگی از روز اول پریود تا اولین روز پریود بعدی (فاصله‌ی طبیعی ۲۱ تا ۳۷ روز) محاسبه می‌شود؛ بنابراین، قاعدگی که بیشتر از ۲۱ روز اتفاق می‌افتد، غیرطبیعی (پلی منوره) در نظر گرفته می‌شود و قاعدگی که کمتر از هر ۳۷ روز اتفاق می‌افتد، غیرطبیعی (الیگومنوره) در نظر گرفته می‌شود. اگر پریود به مدت ۹۰ روز وجود نداشته باشد، گفته می شود که بیمار آمنوره دارد.
- مدت زمان خونریزی: این مدت، حدود ۳ تا ۷ روز است، اگر طول مدت خونریزی، بیشتر از ۷ روز باشد، گفته می‌شود که بیمار دچار متروراژی (خونریزی بیش از مدت زمان طبیعی و در دوره‌ی بین قاعدگی) است. دوره‌ی بین قاعدگی، از آخرین روز یک پریود تا اولین روز پریود بعدی محاسبه می‌شود.
- مقدار خونریزی: این تعریف، اندکی دشوارتر است. مقدار طبیعی خون از دست رفته با هر جریان قاعدگی ۳۰ تا ۵۰ میلی لیتر است؛ با این حال، هیچ راه عملی برای اندازه گیری مقدار خونریزی وجود ندارد و ارزیابی آن، ذهنی است. منوراژی و هیپرمنوره به افزایش مقدار جریان قاعدگی به ۹۰ میلی لیتر یا بیشتر اشاره دارد. هیپومنوره، کاهش مقدار جریان قاعدگی به میزان قابل ملاحظه‌ای کمتر از ۳۰ میلی لیتر در هر سیکل است.مهم است که از بیمار به طور خاص در مورد آخرین قاعدگی او سوال شود. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند که هر دوره‌ی خونریزی، همان چرخه‌ی پریود است؛ عدم انجام این تمایز می‌تواند منجر به اطلاعات گمراه‌کننده شود.
هرگونه شکایت از خونریزی واژن پس از یائسگی غیرطبیعی تلقی می شود. هر چقدر هم که خونریزی خفیف باشد، همیشه غیر طبیعی در نظر بگیرید و بررسی کنید.
سایر عوامل ایجاد کننده اختلال‌های قاعدگی
انواع مشکلات زنان و زایمان با پریود غیرطبیعی همراه است. سرطان مهاجم دهانه رحم ممکن است باعث منومتروراژی یا خونریزی پس از مقاربت یا هر دو شود. حاملگی لوله‌ای ممکن است باعث الیگومنوره و به دنبال آن متروراژی شود. میوم رحم، اندومتریوز لگن، بیماری التهابی لگن، آدنومیوز و خونریزی ناکارآمد رحم ممکن است باعث منوراژی شوند. هیپرپلازی آندومتر آدنوماتوز و آدنوکارسینوم آندومتر ممکن است باعث خونریزی پس از یائسگی شود. عملکرد تومورهای تخمدان بسته به هورمون تولید شده توسط تومور ممکن است باعث بروز انواع ناهنجاری‌های پریود شود. حاملگی داخل رحمی طبیعی شایع ترین توضیح برای الیگومنوره و پس از آن آمنوره است.
اگر خونریزی قبل از علامت‌های دیگر بلوغ اتفاق بیفتد، باید احتمال بدخیمی، جسم خارجی در واژن یا آسیب‌های دیگر را درنظر بگیرید. تعیین مقدار جریان خونریزی بسیار مهم است. با اندازه‌گیری دقیق، میانگین حدود ۳۰ میلی لیتر در هر سیکل می‌باشد، اما در بین زنان با قاعدگی طبیعی، تا ۹۰ میلی لیتر متفاوت است. چون مبنای دقیقی برای مقایسه وجود ندارد، به احتمال زیاد متوجه نشوید که آیا جریان خون طبیعی است یا خیر ولی برخی سوال‌ها کمک می‌کنند تا حدودی متوجه شوید؛ از جمله:
در سنگین‌ترین روز جریان خون از چند تامپون یا پد استفاده می‌کنید؟ این تامپون‌ها یا پدها چقدر خیس شده اند؟ برخی مددجویان در مورد خونریزی خود بسیار سخت‌گیر هستند و در صورت مشاهده‌ی لکه‌ی کوچکی از خون، پد را عوض می‌کنند. آن‌ها ممکن است ۱۰ یا ۱۲ تامپون یا پد در روز استفاده کنند، اما خون کمتری نسبت به مددجوی دیگری که فقط از ۴ پد در روز استفاده می‌کند، از دست می‌دهند، اما تا زمانی که از گوشه‌ای به گوشه‌ی دیگر خیس نشود، پدها را عوض نمی‌کنند.
زنانی که خونریزی بسیار شدید دارند نیز، احتمال دارد استفاده‌ی همزمان از دو تامپون یا پد یا ملحفه یا حوله را بیان کنند. عبور تعداد مشخصی از توده‌های گلبول‌های قرمز یا “لخته” قابل توجه است و نشان دهنده‌ی خونریزی شدید است. یک فرد می‌تواند دارای مقدار خونریزی شدید با مقدار هموگلوبین و هماتوکریت طبیعی باشد. قاعدگی بیش از حد، شانس ابتلا به کمبود آهن را بیشتر می‌کند.
بیشتر بخوانید: ۱۲ نشانه کم‌خونی که حتما باید بدانید
پیشگیری از ایجاد اختلال‌های قاعدگی
- تغذیه سالم: مواد غذایی سالم و با تغذیه مناسب می تواند به حفظ سلامتی بدن و کاهش شدت پریودی کمک کند. بنابراین، باید از مصرف غذاهایی که سبک زندگی نامنظم و نامناسب را تحریک می کنند، مثل غذاهای چرب، شیرین و نمکی، خودداری کنید.
- ورزش منظم: ورزش هر روز حداقل ۳۰ دقیقه می تواند به سلامتی شما کمک کند و به جلوگیری از ایجاد قاعدگی نامنظم کمک کند. انواع ورزش هایی مانند پیاده روی، شنا، جریان و یوگا می توانند به شما کمک کنند.
- مدیریت استرس: استرس می تواند به شدت قاعدگی نامنظم و اختلالات دیگر منجر شود. بنابراین، باید از روش هایی مانند مدیتیشن، تمرین یوگا، و خود مراقبتی استفاده کنید تا استرس خود را کاهش دهید.
- خواب کافی: خواب کافی می تواند به حفظ سلامتی قاعدگی کمک کند. بنابراین، باید کافی خوابید تا بدن شما قادر به بازیابی و بهبود سلامتی خود باشد.
- مشاوره با پزشک: در صورتی که قاعدگی نامنظم دارید، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما می تواند برای شما راهنمایی‌هایی در خصوص داروها و روش‌های دیگر جلوگیری و پیشگیری از ایجاد قاعدگی نامنظم ارائه کند.
- ماساژ: ماساژ می‌تواند به کاهش درد و استرس مربوط به قاعدگی نامنظم کمک کند. ماساژ در منطقه کمر و شکم، باعث بهبود جریان خون و کاهش درد و ناراحتی‌های مربوط به دوره قاعدگی می‌شود.
- داروهای گیاهی: برخی گیاهان مانند آویشن، زعفران، رازیانه و … می‌توانند به پیشگیری از قاعدگی نامنظم کمک کنند. این گیاهان به عنوان داروهای گیاهی بهبودی در سلامتی و کاهش ناراحتی‌های مربوط به قاعدگی نامنظم دارند.
- مصرف مکمل‌های غذایی: مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز بدن می‌تواند به حفظ سلامتی شما کمک کند و به جلوگیری از قاعدگی نامنظم کمک کند.
- مصرف آب کافی: مصرف آب کافی برای حفظ تعادل الکترولیتی بدن و کاهش شدت پریود نامنظم بسیار مهم است.
- رعایت بهداشت فردی: رعایت بهداشت منطقه تناسلی، استفاده از محصولات بهداشتی مشابه دستمال کاغذی برای پاک شدن منطقه تناسلی، می‌تواند به کاهش احتمال ایجاد پریود نامنظم کمک کند.
- رعایت بهداشت در روابط جنسی: استفاده از روش‌های پیشگیری از بارداری، پیشگیری از رابطه جنسی در دوران پریودی و …، می‌تواند به کاهش شدت قاعدگی نامنظم کمک کند.
بیشتر بخوانید: ۷ مورد از بهترین قرص های آهن برای درمان کم خونی
