سکته مغزی (CVA)؛ ۵ نشانه و هر آنچه که باید بدانیم

سکته مغزی یکی از بیماری‌های خطرناک و شایع در جامعه است که موجب اختلال در عملکرد مغز و سایر سیستم‌های بدن می‌شود. این حادثه ممکن است منجر به آسیب جدی و حتی مرگ فرد شود. در این مقاله، به بررسی مهم‌ترین نشانه‌ها، روش‌های درمان، عوارض و داروهای مورد استفاده در سکته مغزی پرداخته خواهد شد.

چه زمانی سکته مغزی رخ می‌دهد؟

سکته مغزی زمانی اتفاق می‌افتد که خون رسانی به بخشی از مغز قطع شود یا کاهش یابد. بنابراین سول‌های مغز نمی‌توانند اکسیژن و مواد مغذی را دریافت کنند. سلول‌های مغز در عرض چند دقیقه، شروع به مردن می‌کنند. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است و درمان فوری بسیار مهم است. اقدام به موقع می‌تواند آسیب مغزی و سایر عوارض را کاهش دهد .درمان‌های موثر نیز می‌تواند به پیشگیری از ناتوانی ناشی از سکته کمک کند.

مهم‌ترین نشانه‌های سکته مغزی

اگر شما یا اطرافیانتان سکته کرده باشید، به زمان شروع نشانه‌ها توجه ویژه‌ای داشته باشید. بعضی از گزینه‌های درمانی زمانی موثرتر هستند که بلافاصله پس از شروع سکته مغزی استفاده شوند.

نشانه‌های سکته مغزی عبارتند از:

• مشکل در صحبت کردن و درک آنچه دیگران می‌گویند: ممکن است دچار سردرگمی، کلمه‌های توهین‌آمیز یا مشکل در درک گفتار شوید.
• فلج یا بی‌حسی صورت، بازو و پا: ممکن است دچار بی‌حسی، ضعف یا فلج ناگهانی در صورت، بازو و پا شوید، که به‌طور معمول فقط یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. سعی کنید همزمان هردو دست خود را بالای سر ببرید. اگر یک دست شروع به افتادن کند، شاید دچار سکته شده باشید. همچنین زمانی که می‌خواهید لبخند بزنید، یک طرف دهان شما آویزان می‌شود.
• مشکلات بینایی در یک یا هردو چشم: ممکن است به طور ناگهانی در یک یا هردو چشم تاری یا سیاهی بینایی داشته باشید و دوتایی ببینید.
• سردرد: سردرد ناگهانی و شدید، که با استفراغ، سرگیجه یا تغییر هوشیاری همراه باشد، نشان دهنده سکته مغزی می‌باشد.

بیشتر بخوانید: انواع سردرد و ۷ روش فوری برای درمان آن

• مشکل در راه رفتن: ممکن است زمین بخورید یا تعادل خود را از دست بدهید.

نگران وجود نشانه‌های سکته مغزی هستید؟ کارشناسان نیتروطب می‌توانند در کمترین زمان به شما کمک کنند.

 چرا سکته مغزی ایجاد می‌شود؟

دو دلیل اصلی برای سکته وجود دارد: انسداد شریان (سکته مغزی ایسکمیک) یا  ترکیدن رگ خونی (سکته مغزی هموراژیک). بعضی از افراد تنها یک اختلال موقتی در جریان خون به مغز را تجربه می‌کنند که به عنوان “حمله ایسکمیک گذرا” شناخته می‌شود، که نشانه‌های پایداری ایجاد نمی‌کند.

سکته مغزی ایسکمیک

این شایع‌ترین نوع سکته مغزی است. زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی مغز باریک یا مسدود شوند و باعث کاهش شدید جریان خون (ایسکمی) ‌شود. رگ‌های خونی مسدود یا باریک، به دلیل رسوب چربی یا لخته‌های خون در رگ‌های خونی است که از طریق جریان خون حرکت می‌کنند و در رگ‌های خونی مغز قرار می‌گیرند.

سکته مغزی هموراژیک

سکته هموراژیک زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز نشت کند یا پاره شود. خونریزی مغزی می‌تواند ناشی از شرایطی باشد که بر رگ‌های خونی تاثیر می‌گذارد. عوامل مرتبط با سکته مغزی هموراژیک عبارتند از:

1. فشار خون بالا و کنترل نشده
2. استفاده زیاد از داروهای رقیق‌کننده خون (ضد انعقاد خون)
3. برآمدگی در نقاط ضعیف دیواره‌ی عروق خونی (آنوریسم)
4. تروما (مانند تصادف رانندگی)
5. رسوب پروتیین در دیواره رگ‌های خونی که منجر به ضعف در دیواره عروق می‌شود (آنژیوپاتی آمیلویید مغزی).
6. سکته مغزی ایسکمیک که منجر به خونریزی می‌شود.

حمله ایسکمیک گذرا (T.I.A)

حمله ایسکمیک گذرا (T.I.A) که گاهی به عنوان “سکته کوچک” شناخته می‌شود، یک دوره‌ی موقت از نشانه‌های سکته مغزی است. T.I.A آسیب دایمی ایجاد نمی‌کند. حمله ایسکمیک گذرا ناشی از کاهش موقت خونرسانی به بخشی از مغز است که به‌طور معمول کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد .

اگر نشانه‌های بالا را دیدید، شما باید به دنبال مراقبت‌های اورژانسی باشید. تشخیص اینکه آیا دچار سکته مغزی شده‌اید یا T.I.A، تنها بر اساس نشانه‌ها ممکن نیست. اگر TIA داشته‌اید ، به این معنی است که شریان منتهی به مغز تا حدی مسدود یا تنگ شده است، در نتیجه داشتن T.I.A خطر ابتلا به سکته کامل در آینده را افزایش می‌دهد.

چه عواملی خطر ایجاد سکته مغزی را افزایش می‌دهد؟

عوامل زیادی می‌توانند خطر سکته مغزی را افزایش دهند. عوامل خطر سکته مغزی که قابل درمان هستند، عبارتند از:

 عوامل خطر مربوط به سبک زندگی

• اضافه وزن یا چاق بودن
• عدم تحرک بدنی
• نوشیدن زیاد الکل
• استفاده از مخدرهای غیرقانونی مانند کوکایین و مت آمفتامین

 بیشتر بخوانید: عوارض مصرف مشروبات الکلی در بدن

 عوامل خطر پزشکی

• فشار خون بالا
• سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار
• کلسترول بالا
• دیابت
• آپنه انسدادی خواب
• سابقه‌ی شخصی یا خانوادگی سکته مغزی، حمله قلبی یا حمله ایسکمیک گذرا

 شایع‌ترین عوارض سکته مغزی

سکته مغزی گاهی می‌تواند باعث ناتوانی‌های موقت یا دایمی شود. بسته به مدت زمانی که مغز جریان خون ندارد و اینکه کدام قسمت تحت تاثیر قرار گرفته است، شایع‌ترین عوارض شامل موارد زیر می‌باشد:

• فلج شدن و از دست دادن حرکت عضله‌ها: ممکن است در یک طرف بدن فلج شوید یا کنترل بعضی از عضلات مانند عضله‌های صورت یا یک بازو را از دست بدهید.
• مشکل در صحبت کردن و بلعیدن: سکته مغزی بر کنترل ماهیچه‌های دهان و گلو تاثیر می‌گذارد و صحبت کردن، قورت دادن یا خوردن را برای شما دشوار می‌کند.
• از دست دادن حافظه: بسیاری از افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، از دست دادن حافظه را تجربه می‌کنند.
• مشکلات عاطفی: افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند، در کنترل احساسات خود مشکل بیشتری دارند و ممکن است دچار افسردگی شوند.
• درد: درد و بی‌حسی در قسمت‌هایی از بدن که تحت تاثیر سکته قرار گرفته‌اند، رخ می‌دهد. به عنوان مثال، اگر سکته مغزی باعث از دست دادن احساس در بازوی چپ شود، احساس سوزن سوزن شدن ناراحت کننده‌ای در آن بازو ایجاد می‌شود.
• تغییر در رفتار و توانایی مراقبت از خود: افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند ممکن است گوشه‌گیرتر شوند. آنها برای نظافت و کارهای روزانه به کمک نیاز دارند.

سکته مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

وقتی به بیمارستان رسیدید، همه چیز به سرعت پیش می‌رود، زیرا تیم اورژانس سعی می‌کند نوع سکته مغزی شما را مشخص کند. این بدان معناست که به سرعت پس از ورود، سی‌تی اسکن یا آزمایش تصویربرداری دیگری خواهید داشت. همچنین کادر درمان باید سایر علل احتمالی نشانه‌های شما (مانند تومور مغزی یا واکنش دارویی) را بررسی کند.

شما می‌توانید با کارشناسان نیتروطب، در مورد روش تشخیص و انجام آزمایش‌های لازم مشورت کنید.

تست‌های تشخیصی

بعضی از آزمایش‌هایی که برای شما تجویز می‌شود عبارتند از:

• آزمایش خون: ممکن است چند آزمایش خون انجام دهید، از جمله آزمایش‌هایی برای بررسی سرعت لخته شدن خون، بالا یا پایین بودن قند خون و اینکه آیا عفونت دارید یا خیر.
• توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن): سی‌تی اسکن از اشعه ایکس برای ایجاد تصویری دقیق از مغز استفاده می‌کند. سی‌تی اسکن می‌تواند خونریزی در مغز، سکته مغزی ایسکمیک و تومور را نشان دهد. پزشک ممکن است رنگی را به جریان خون شما تزریق کند تا رگ‌های خونی گردن و مغز را دقیق‌تر مشاهده کند (آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری).
• تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (R.I): M.R.I از امواج رادیویی قدرتمند و میدان مغناطیسی برای ایجاد نمای دقیق از مغز استفاده می‌کند. M.R.I می‌تواند بافت آسیب دیده در اثر سکته ایسکمیک و خونریزی مغزی را تشخیص دهد.
• سونوگرافی کاروتید: در این آزمایش، موج‌های صوتی تصویرهای دقیقی از داخل شریان‌های کاروتید در گردن ایجاد می‌کنند. این آزمایش تجمع رسوب‌های چربی (پلاک) و جریان خون در شریان‌های کاروتید را نشان می‌دهد.
• اکوکاردیوگرافی: اکوکاردیوگرافی نیز از موج‌های صوتی برای ایجاد تصویرهای دقیق از قلب استفاده می‌کند. اکوکاردیوگرام می‌تواند منبع لخته‌هایی را در قلب پیدا کند که ممکن است از قلب به مغز رفته و باعث سکته شده باشند.

بیشتر بخوانید: بیماری قلبی؛ ۷ روش مهم برای تشخیص آن

 سکته مغزی چگونه درمان می‌شود؟

درمان اورژانسی سکته به این بستگی دارد که شما دچار سکته مغزی ایسکمیک شده‌اید یا هموراژیک.

برای درمان سکته مغزی ایسکمیک، پزشک باید به سرعت جریان خون را به مغز بازگرداند. کارهایی که برای درمان سکته ایسکمیک انجام می‌دهند، عبارتند از:

• داروهای اورژانسی داخل وریدی: درمان با داروهایی که می‌توانند لخته را بشکنند، باید ظرف ۴ تا ۵ ساعت پس از شروع اولین نشانه‌ها انجام شود. هر چه زودتر این داروها داده شوند، بهتر است. درمان سریع، نه تنها شانس بقای شما را افزایش می‌دهد، بلکه عوارض را نیز کاهش می‌دهد.
• تزریق داخل وریدی فعال‌کننده پلاسمینوژن بافت نوترکیب (P.A): درمان استاندارد و طلایی برای سکته مغزی ایسکمیک است. تزریق T.P.A به‌طور معمول از طریق ورید بازو در سه ساعت اول انجام می‌شود. این دارو با حل کردن لخته خونی که باعث سکته شده است، جریان خون را بازیابی می‌کند.
• داروهایی که به‌طور مستقیم به مغز وارد می‌شوند: پزشک یک لوله بلند و نازک (کاتتر) را از طریق یک شریان در کشاله‌ی ران وارد میکند و آن را به مغز می‌رساند تاP.A را به‌طور مستقیم در جایی که رگ بسته شده است، وارد کند.
• اندارترکتومی کاروتید: شریان‌های کاروتید، رگ‌های خونی هستند که در هر طرف گردن قرار دارند و به مغز خون می‌رسانند. این جراحی پلاک‌های مسدودکننده‌ی شریان کاروتید را از بین می‌برد و خطر سکته مغزی بعدی را کاهش می‌دهد. اندارترکتومی کاروتید نیز خطراتی را به همراه دارد، به ویژه برای افراد مبتلا به بیماری قلبی.
• آنژیوپلاستی و استنت گذاری: در آنژیوپلاستی، جراح یک کاتتر را از طریق شریانی در کشاله‌ی ران به شریان‌های کاروتید می‌رساند. سپس یک بالون باد می‌شود تا شریان باریک شده گشاد شود. سپس می‌توان یک استنت برای حمایت از شریان باز شده قرار داد.

درمان اورژانسی سکته هموراژیک، بر کنترل خونریزی و کاهش فشار ناشی از مایع اضافی در مغز متمرکز است. گزینه‌های درمانی عبارتند از:

• اقدامات اضطراری: اگر برای جلوگیری از لخته شدن خون از داروهای رقیق کننده خون استفاده می‌کنید، برای مقابله با اثرات رقیق کننده‌های خون، تزریق فرآورده‌های خونی به شما انجام می‌شود. همچنین داروهایی برای کاهش فشار در مغز (فشار داخل جمجمه‌ای)، کاهش فشار خون، جلوگیری از اسپاسم عروق خونی و جلوگیری از تشنج تجویز می‌شود.
• عمل جراحی: اگر ناحیه خونریزی زیاد باشد، پزشک برای کاهش خون داخل مغز و کاهش فشار روی مغز، جراحی انجام می‌دهد.
• کویلینگ (آمبولیزاسیون اندوواسکولار): جراح با استفاده از کاتتری که در یک شریان در کشاله‌ی ران قرار می‌گیرد و به سمت مغز هدایت می‌شود، سیم‌پیچ‌های جداشدنی کوچکی را در آنوریسم قرار می‌دهد تا آن را پر کند. این کار جریان خون را در آنوریسم مسدود می‌کند و باعث لخته شدن خون می‌شود.
• رادیوسرجری استریوتاکتیک متمرکز: رادیوسرجری استریوتاکتیک یک درمان پیشرفته با کمترین تهاجم است که برای ترمیم ناهنجاری‌های عروق خونی استفاده می‌شود.

عوارض ثانویه:

1. عوارض جانبی داروها: ممکن است داروهای مورد استفاده در درمان سکته مغزی عوارضی مانند خونریزی ناخواسته، خونریزی معده و روده، عفونت‌ها، سردرد، تهوع و استفراغ، خارش و حساسیت پوستی، ضعف عضلانی و اختلالات گوارشی را ایجاد کنند. در صورت تجویز داروها، پزشک باید از عوارض جانبی ممکن آگاهی داشته باشد و بیمار را درباره آن‌ها آگاه سازد.
2. عوارض جانبی تزریق ترومبولیتیک: استفاده از روش تزریق ترومبولیتیک ممکن است با عوارضی همچون خونریزی شدید، خونریزی داخل مغزی، عفونت، آسیب به رگ‌ها و نارسایی قلبی همراه باشد. این عوارض باید تحت نظر پزشک متخصص مورد ارزیابی قرار گیرند و اقدامات لازم برای کنترل و مدیریت آن‌ها صورت گیرد.
3. عوارض مربوط به توانبخشی: در بعضی موارد، پس از سکته مغزی، افراد ممکن است با عوارضی مانند ضعف عضلانی، مشکل در تعامل اجتماعی، مشکلات حافظه و تمرکز، افت توانایی حرکتی و اختلالات روانی مواجه شوند. در این موارد، برنامه‌های توانبخشی و فیزیوتراپی تحت نظر تیم توانبخشی متخصص باید اجرا شود.

چگونه از سکته مغزی پیشگیری کنیم؟

دانستن عوامل خطر سکته مغزی و یک سبک زندگی سالم، بهترین کارهایی است که می‌توانید برای جلوگیری از سکته انجام دهید. اگر سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا داشته‌اید، این کارها به جلوگیری از سکته دیگر کمک می‌کند.

بسیاری از راهبردهای پیشگیری از سکته مغزی، همان راهبردهای پیشگیری از بیماری قلبی هستند. به‌طور کلی، توصیه‌های سبک زندگی سالم عبارتند از:

• کنترل فشار خون بالا: این یکی از مهم‌ترین کارهایی است که می‌توانید برای کاهش خطر سکته مغزی انجام دهید. اگر سکته کرده‌اید، کنترل فشار خون می‌تواند به جلوگیری از TIA یا سکته‌ی بعدی کمک کند.
• کاهش کلسترول و چربی‌های اشباع شده در رژیم غذایی: مصرف کمتر کلسترول و چربی، به ویژه چربی‌های اشباع شده و چربی های ترانس، رسوب چربی در شریان ها را کاهش می‌دهد. اگر نمی‌توانید کلسترول خود را به تنهایی از طریق تغییرات رژیم غذایی کنترل کنید، پزشک ممکن است داروهای کاهش‌دهنده کلسترول را تجویز کند.
• ترک مصرف دخانیات: سیگار کشیدن خطر سکته مغزی را برای افراد سیگاری و افرادی که در معرض دود سیگار هستند، افزایش می‌دهد. ترک مصرف دخانیات خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهد.
• مدیریت دیابت: رژیم غذایی، ورزش و کاهش وزن می‌تواند به شما کمک کند. قند خون خود را در محدوده‌ی سالم نگه دارید.

بیشتر بخوانید: نشانه های دیابت؛ ۹ نشانه و خطراتی از آن که باید بدانیم

• حفظ وزن سالم: اضافه وزن به سایر عوامل خطر سکته مغزی مانند فشار خون بالا، بیماری های قلبی-عروقی و دیابت کمک می‌کند.
• داشتن رژیم غذایی سرشار از میوه و سبزیجات: رژیم غذایی حاوی پنج وعده میوه یا سبزیجات، می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش دهد.
• ورزش منظم: ورزش‌های هوازی از بسیاری جهات خطر سکته مغزی را کاهش می‌دهند. ورزش می‌تواند فشار خون را کاهش دهد، سطح کلسترول خوب را افزایش دهد و سلامت کلی رگ‌های خونی و قلب را بهبود بخشد. همچنین به کاهش وزن، کنترل دیابت و کاهش استرس کمک می‌کند.
• قطع نوشیدن الکل: مصرف زیاد الکل خطر ابتلا به فشار خون بالا، سکته‌های مغزی ایسکمیک و سکته‌های هموراژیک را افزایش می‌دهد.
• درمان آپنه انسدادی خواب: آپنه انسدادی خوابی، یک اختلال خواب است که باعث می‌شود در طول خواب برای دوره‌های کوتاهی تنفس نکنید. درمانS.A شامل دستگاهی است که فشار مثبت راه هوایی را از طریق ماسک وارد می‌کند تا راه هوایی را هنگام خواب باز نگه دارد.

 داروهای پیشگیرانه

اگر سکته ایسکمیک یا T.I.A داشته‌اید، پزشک داروهایی را برای کمک به کاهش خطر ابتلا به سکته مغزی دیگر توصیه می‌کند. این داروها شامل موارد زیر می‌باشند:

• داروهای ضد پلاکت: پلاکت‌ها سلول‌هایی در خون هستند که لخته ایجاد می‌کنند. داروهای ضد پلاکت باعث می‌شوند این سلول‌ها کمتر چسبنده باشند و احتمال لخته شدن آنها کمتر شود. رایج ترین داروی ضد پلاکت استفاده شده آسپرین است. پس از یک سکته خفیف، پزشک ممکن است به شما آسپرین و یک داروی ضد پلاکت مانند پلاویکس را مدتی برای کاهش خطر سکته دیگر بدهد.

بیشتر بخوانید: آسپیرین؛ کاربردها، عوارض جانبی و ۴ گروه تداخل دارویی آن

• داروهای ضد انعقاد: این داروها لخته شدن خون را کاهش می‌دهند. هپارین سریع اثر می‌کند و برای مدتی که در بیمارستان هستید، استفاده می‌شود. وارفارین با اثر کندتر در طولانی مدت توصیه می‌شود. وارفارین یک داروی قوی رقیق کننده‌ی خون است، بنابراین باید آن را طبق دستور مصرف کنید و مراقب عوارض جانبی آن باشید.

سکته مغزی یک حادثه جدی است که نیازمند تشخیص و درمان سریع است. در صورت تجربه هر یک از نشانه‌های مطرح شده، لازم است فوراً به پزشک مراجعه کنید و راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. علاوه بر درمان، اهمیت توانبخشی و فیزیوتراپی پس از سکته مغزی نیز بسیار مهم است تا فرد بتواند بهبودی خود را حاصل کند و به زندگی عادی بازگردد.

توجه: این مقاله صرفاً به عنوان یک راهنمای کلی درمورد سکته مغزی ارائه شده است و برای دریافت اطلاعات دقیق‌تر و درمان مشاوره با پزشک و متخصصان مربوطه الزامی است.