درماتیت آتوپیک یک بیماری پوستی مزمن و التهابی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند باعث ایجاد نشانه‌های ناراحت‌کننده مانند خارش شدید، خشکی پوست و التهاب شود. درماتیت آتوپیک تاثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی مبتلایان دارد و نیازمند مدیریت مناسب است. در این مقاله از نیتروطب، به بررسی علت، نشانه و راهکارهای مدیریت درماتیت آتوپیک می‌پردازیم.
علت درماتیت آتوپیک چیست؟
درماتیت آتوپیک نتیجه ترکیبی از علت‌های ژنتیکی و محیطی است. عوامل ژنتیکی مانند وجود تاریخچه خانوادگی از بیماری‌های آتوپیک می‌توانند خطر ابتلا به درماتیت آتوپیک را افزایش دهند. همچنین، محیط از جمله مواد حساسیت‌زا، آلودگی هوا، رطوبت پایین، استرس و تغذیه نامناسب نیز می‌توانند عواملی باشند که به ظهور و تشدید درماتیت آتوپیک می‌انجامند.
در کل اگزمای پوستی یک بیماری ازدیاد حساسیتی در زمینه‌ی ژنتیکی شناخته میشود و سایر موارد ذکرشده باعث تشدید یا محرک بروز نشانه‌های بیماری هستند؛ زمینه‌ی ژنتیکی این بیماری باعث میشود، درماتیت آتوپیک با سایر بیماری‌های حساسیتی مانند آسم همراهی داشته باشد.
بیشتر بخوانید: حساسیت پوستی | انواع، علائم، عوامل ایجاد کننده و درمان آن
نشانه‌های درماتیت آتوپیک چیست؟
درماتیت آتوپیک ممکن است در بیماران مختلف به شکل متفاوتی بروز کند، اما برخی از نشانه‌های شایع عبارتند از: خارش شدید در ناحیه پوست آسیب‌دیده، خشکی و ترک‌ها در پوست، قرمزی و التهاب، تشدید نشانه‌ها در شب و در فصل‌های خشک و سرد، و تشدید علائم در تماس با آلرژن‌ها مانند غبار، مواد شوینده یا الیاف پارچه؛ این نشانه‌ها در بیماری گال نیز مشاهده می‌شوند ولی در اینجا مشخصه‌ی این بیماری را می‌توان قرمری و التهاب پوست دانست. همچنین در بیماری‌هایی نظیر درماتیت عفونی مثل عفونت‌های قارچی هم این نشانه‌ها ظاهر می‌شوند که شرح‌حال کامل بیماری باعث تشخیص درست میشود.
راهکارهای مدیریت اگزما چیست؟
برای کنترل بیماری و کاهش علامت‌های آن، راهکارهای زیر را می‌توان در نظر گرفت:
- مراقبت از پوست: استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب برای حفظ رطوبت پوست بسیار مهم است. کرم‌های مرطوب‌کننده با ترکیب طبیعی و ضدالتهابی مانند آلوئه‌ورا و روغن‌های طبیعی می‌توانند در کاهش خشکی و التهاب پوست موثر باشند.
- استفاده از نرم‌کننده‌های پوستی: استفاده از صابون‌ها و شامپوهای نرم و بدون عطر می‌تواند به کاهش تحریک پوست و التهاب کمک کند. همچنین، استفاده از لوسیون‌ها و کرم‌های ضدالتهاب با توصیه پزشک می‌تواند به بهبود وضعیت پوست کمک کند.
- جلوگیری از تماس با آلرژن‌ها: شناسایی و جلوگیری از تماس با آلرژن‌ها می‌تواند در کاهش نشانه‌های درماتیت آتوپیک موثر باشد. ممکن است لازم باشد مواد شوینده، عطرها، محصول‌های آرایشی و حتا بافت پوستی مانند الیاف پارچه را تغییر دهید.
- مدیریت استرس: استرس می‌تواند عامل تشدید درماتیت آتوپیک باشد. استفاده از تکنیک‌های مدیریت استرس مانند تمرینات تنفس عمیق، یوگا و مدیتیشن می‌توان به کاهش استرس و بهبود وضعیت پوست کمک کرد.
- تغذیه‌ی مناسب: تغذیه‌ی صحیح و متنوع با مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها، مواد معدنی و اسیدهای چرب امگا-۳ می‌تواند به بهبود وضعیت پوست و کاهش علامت‌های درماتیت آتوپیک کمک کند. مصرف مواد غذایی مانند ماهی، میوه‌ها، سبزیجات و غلات ممکن است مفید باشد.
- در گام آخر استفاده از پمادهای پوستی حاوی کورتیکواسترویید (در لفظ عموم کورتون) در کنترل علامت‌های بیماری استفاده میشود. بسته به شدت و وسعت ضایعه از پمادهای هیدروکورتیزون، بتامتازون یا تریامسینولون در ضایعات موثر است. مصرف آنتی‌هیستامین‌ها در کنار پمادها به درمان اگزما یا بیماری‌های همراه کمک می‌کند. در صورت علامت‌های شدید از تزریق یا مصرف خوراکی کورتیکواستروییدها نیز استفاده میشود.
نکته: جذب کورتیکواستروییدها در تجویز پوستی نیز امکان‌پذیر است؛ پس از استفاده‌ی نابه‌جا یا استفاده از داروهای قوی پوستی بدون تجویز پزشک پرهیز کنید.
کاهش نشانه‌ها به‌معنای درمان بیماری نیست، مبتلایان باید به صورت مداوم دارو مصرف کنند، تا از تشدید یافتن بیماری جلوگیری شود.در کنار مصرف دارو به علت‌های متفاوت که به آن پرداخته‌ایم، ممکن به صورت دوره‌ای علامت‌ها تشدید یابند که به آن Flair می‌گویند، این پدیده حتا با درمان کافی بیماری اتفاق می‌افتد، پس بروز آن به‌معنای درمان اشتباه یا ناکافی نیست. هرچند Flair مکرر بیماری نشان از ناکافی بودن درمان است.
بیشتر بخوانید: صفر تا ۱۰۰ پوست های گوناگون و اصول مراقبت از آن ها
اگزمای پوستی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص درماتیت آتوپیک توسط پزشک انجام میشود. اما ما نشانه‌های شایع درماتیت آتوپیک را بررسی خواهیم کرد که ممکن است به شما کمک کند تا بفهمید آیا این بیماری را دارید یا خیر:
- خشکی و خارش پوست: خشکی شدید پوست، به ویژه در مناطقی مانند دست‌ها، پاها، صورت و گردن، می‌تواند نشانه‌ای از درماتیت آتوپیک باشد. خارش شدید و مداوم نیز از علائم این بیماری است. این خارش ممکن است در بیماری‌های پوستی دیگر مانند گال نیز مشاهده شود.
- قرمزی و التهاب پوست: قرمزی، التهاب و تحریک پوست در نواحی مختلف بدن، به ویژه در پوست صورت، گردن، آرنج‌ها و زانوها، می‌تواند نشانه‌ی درماتیت آتوپیک باشد.
- تشدید نشانه‌ها در شب و در فصل‌های خشک و سرد: بسیاری از مبتلایان به درماتیت آتوپیک علامت‌های بیماری را در شب و در فصل‌های خشک و سرد تشدیدیافته می‌بینند. این ممکن است به خاطر کاهش رطوبت هوا و استفاده از سیستم‌های گرمایشی در منزل باشد.
- تماس با آلرژن‌ها: درماتیت آتوپیک می‌توانند با تماس با حساسیت‌زاهای پوستی تشدید شوند؛ در صورت تماس با مواد آلرژنیک مانند غبار، حیوانات خانگی، مواد شوینده، الیاف پارچه و مواد آرایشی، اگر علائم شما پس از تماس با این مواد تشدید میشود، ممکن است درماتیت آتوپیک داشته باشید.
- تاریخچه خانوادگی: درماتیت آتوپیک به‌طور معمول در خانواده‌هایی که تاریخچه خانوادگی از بیماری‌های آتوپیک مانند آسم و آلرژی دارند، شایع‌تر است. اگر در خانواده‌ی شما کسانی با این بیماری وجود دارند، احتمال مبتلا شدن به درماتیت آتوپیک بیشتر است.
بیشتر بخوانید: عوامل آلرژی زای تنفسی و ۵ مورد از مهم ترین آنها
اگر شما علامت‌های مشابه را تجربه می‌کنید، توصیه میشود به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند با توجه به نشانه‌های شما، تاریخچه پزشکی و بررسی بالینی، تشخیص درست را برای شما قرار دهد و برنامه درمانی مناسب را تعیین کند. اگر در مورد این بیماری نگران هستید می‌توانید با کارشناسان و پزشکان زبده‌ی نیتروطب در ارتباط باشید و پاسخ خود را در هر ساعتی از شبانه‌روز دریافت کنید.
تشخیص به‌طور معمول بر اساس بررسی بالینی و تاریخچه پزشکی بیماران صورت می‌گیرد. به هر حال، در مواردی که تشخیص واضحی نیست یا برای بررسی عارضه‌های مرتبط دیگر، پزشک ممکن است از تست‌های زیر استفاده کند:
- آزمایش خون: آزمایش خون می‌تواند برای اندازه‌گیری سطح آنتی‌بادی‌های آتوپی به کار رود. این آزمایش ممکن است برای تشخیص کردن بین درماتیت آتوپیک و بیماری‌های دیگر مانند درماتیت تماسی مفید باشد. این آنتی‌بادی‌ها شامل IgA, IgE هستند که به تشخیص کمک می‌کنند، همچنین میزان بالای Eosinophil در سنجش سلول‌های خونی به نفع وجود حساسیت در بدن است.
- آزمایش خون تخصصی برای آلرژی: آزمایش خون برای تعیین حساسیت به آلرژن‌ها، مانند آلرژی‌های مواد غذایی یا آلرژی‌های محیطی، ممکن است به پزشک کمک کند تا عوامل موجب تشدید علائم در درماتیت آتوپیک را شناسایی کند.
- بررسی ترشح پوست: در برخی موارد، پزشک ممکن است نمونه‌ای از ترشحات پوست شما را بررسی کند تا مشخص شود آیا عفونت یا عوامل دیگری در علامات شما نقش دارند.
بررسی با لمپ‌وود یا نمونه‌برداری از ضایعه‌‌های پوستی مختلف استفاده میشود. - آزمایش اگزما: آزمایش اگزما، که به نام تست پوستی اگزما هم شناخته میشود، برای تشخیص در کسانی که نشانه‌های ظاهری واضح ندارند، استفاده میشود. در این آزمایش، مواد آلرژنیک کوچکی روی پوست شما قرار می‌گیرد و سپس واکنش پوستی بررسی میشود. این مواد در ویال‌های آماده نزد پزشک هستند و در صورت نیاز با یک سوزن به زیر پوست تزریق می‌شوند، نوع ماده‌ی تزریقی و محل آن علامت‌گذاری شده و در صورت واکنش پوستی (که به صورت قرمزی یا تاول است)، وجود حساسیت به آن ماده تایید میشود.
توصیه میشود با پزشک مراجعه کنید تا بررسی‌های لازم را انجام دهید و تشخیص دقیقی درباره‌ی وضعیت پوست خود دریافت کنید.
بیشتر بخوانید: هر چیزی که باید درباره‌ی لک پوستی یا ملاسما در بارداری بدانید و ۵ راه درمان آن
آیا درماتیت آتوپیک با بیماری های دیگر ارتباطی دارد؟
درماتیت آتوپیک (eczema) یک بیماری پوستی مزمن است که می‌تواند با بیماری‌های دیگر ارتباط داشته باشد. ارتباط آن با بیماری‌های دیگر می‌تواند به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم رخ دهد. در اینجا به برخی از بیماری‌هایی که احتمال ارتباط با اگزما وجود دارد، اشاره می‌کنم:
- آسم: درماتیت آتوپیک و آسم از یک سلسله مراتبی به نام آسم-آتوپی-درماتیت (Atopic March) تشکیل می‌شوند. این سلسله مراتب به این معنی است که در بعضی، درماتیت آتوپیک در دوران کودکی ظاهر میشود و با گذشت زمان، ممکن است به آسم تبدیل شود. برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد مبتلایان به آتوپی همچنین مبتلا به آسم نیز هستند.
- آلرژی‌ها: درماتیت آتوپیک و آلرژی‌ها ارتباط نزدیکی دارند. مبتلایان به درماتیت آتوپیک به طور معمول حساسیت بیشتری نسبت به آلرژن‌ها (مانند غبار، مواد شوینده، مواد غذایی و…) دارند. بنابراین، این افراد ممکن است علاوه بر درماتیت آتوپیک، به آلرژی‌های مختلف نیز مبتلا شوند.
- بیماری‌های دستگاه گوارش: برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگزما ممکن است با بیماری‌هایی مانند آنتریت نوعی از التهاب روده، آنتریت میکروسکوپی (Microscopic Colitis) و بیماری کرون (Crohn’s Disease) مرتبط باشد. این ارتباط ممکن است به دلیل تمایل مبتلایان به درماتیت آتوپیک به عوارض گوارشی و التهابی باشد.
بیشتر بخوانید: صفر تا ۱۰۰ بیماری سلیاک؛ بیماری خطرناک و رایج دستگاه گوارشی
- بیماری‌های ایمنی: آتوپی ممکن است با بیماری‌های ایمنی مانند بیماری هاشیموتو (Hashimoto’s Thyroiditis) که نوعی از التهاب تیرویید است، آتروپی گرفتگی (Atopic Cataracts) که مشکلی در عینک قرار دادن می‌باشد، و بیماری‌های ایمنی سیستمیک مانند آرتریت روماتویید که التهاب مفصل‌هاست و باعث درد صبحگاهی و بدشکلی مفصل میشود، همراه باشد.
بیشتر بخوانید: سرطان پوست | ۵ نوع اصلی، درمان و علائم
کلام آخر
درماتیت آتوپیک بیماری پوستی مزمن است که نیازمند مدیریت مناسب است. با رعایت راهکارهای مدیریتی مانند مراقبت از پوست، استفاده از محصولات نرم‌کننده، جلوگیری از تماس با آلرژن‌ها، مدیریت استرس و تغذیه مناسب، می‌توان نشانه‌های درماتیت آتوپیک را کاهش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید. همچنین، مشاوره و راهنمایی پزشک در تشخیص و مدیریت درماتیت آتوپیک بسیار مهم است.
